Plac budowy – czyli skąd się bierze poczucie własnej wartości?
Zapraszamy na plac budowy – to etap w życiu człowieka, w którym należy troszczyć się o wiele szczegółów. Po to, żeby powstali – stabilni i odporni na zmiany otoczenia – szczęśliwi dorośli. Doświadczenia zdobyte w pierwszych latach życia decydują o tym, czy nastawienie Dziecka do siebie i do świata będzie optymistyczne, ufne, akceptujące czy też nacechowane niewiarą w siebie, nieufnością do ludzi i świata oraz deprecjonowaniem siebie. Dlatego w tekście przyglądamy się uważnie czynnikom, które kształtują negatywny i pozytywny obraz Dziecka.
„Plac budowy” znajduje się w domu rodzinnym Dziecka, jego szkole, najbliższym środowisku, a także Akademii Przyszłości.
Wiedza zebrana w tym tekście pochodzi z publikacji „Prezent na całe życie, czyli jak wzmacniać poczucie własnej wartości metodami Akademii Przyszłości”.
Inne teksty „Samoocena a poczucie własnej wartości” z „Prezentu na całe życie” znajdziesz tutaj
Masz czas? Zostań Wolontariuszem Akademii Przyszłości w edycji 2024/25. Każde z Dzieci, które wspiera Akademia, potrzebuje obecności Wolontariusza lub Wolontariuszki – dorosłej osoby, która w czasie indywidualnych spotkań będzie umacniać ich poczucie wartości. Jedno z tych Dzieci potrzebuje Ciebie – osoby, która podaruje mu godzinę tygodniowo.
W pierwszych latach życia Dziecko zdobywa informacje o sobie z dwóch głównych źródeł. Pierwszym są opinie osób najbliższych: Rodziców, bliskich i wychowawców, a także Wolontariuszy_ek w Akademii Przyszłości. To oni_one są najważniejszym punktem odniesienia dla Dziecka. To, jak widzą Dziecko i jaki jego obraz noszą w swoich oczach, ma decydujący wpływ na jego samoocenę. Dlatego niezwykle ważne jest, by to od nich Dziecko słyszało, że jest jedyne i niepowtarzalne.
Drugim źródłem informacji są doświadczenia Dziecka, które zdobywa podczas zabawy i własnej aktywności. Dziecko porównuje się z rówieśnikami, sprawdza czy jest w stanie spełnić oczekiwania własne i innych osób.
Co wpływa na poczucie wlasnej wartosci?
Rozwój obrazu samego siebie jest procesem stopniowym. W pierwszych latach życia kształtuje się poczucie własnej tożsamości, Dziecko tworzy w swojej świadomości zespół powiązanych ze sobą wrażeń na własny temat, które stanowią podstawę tego, co nazywa się: poczucie wlasnej wartosci. W miarę nabywania kolejnych doświadczeń, powstaje obraz własnego „ja”. Jest to niezwykle istotny moment, który ma wpływ na zachowanie Dziecka oraz na jego kontakty interpersonalne.
Poczucie wartosci budowane jest przede wszystkim w oparciu o doświadczenie bycia akceptowanym i w relacji z ludźmi, którzy akceptują siebie. Jest mocno związane z bezpiecznym stylem przywiązania*, dzięki któremu tworzy się w Dziecku przekonanie na temat świata: ja jestem w porządku, ale inni też są w porządku. Przekonanie to rodzi poczucie wzajemnego szacunku, gotowość do rozumienia innych i szukania rozwiązań odpowiadających potrzebom obu stron.
* Styl przywiązania
W psychologii rozwoju człowieka termin, odnoszący się do różnych typów wczesnej więzi między Dzieckiem a matką (lub innym stałym opiekunem – np. ojcem). Obserwacje spontanicznych kontaktów między Dzieckiem i matką wykazały, że istnieją trzy podstawowe style przywiązywania się. Jednym z nich jest styl przywiązywania oparty na poczuciu bezpieczeństwa. Dzięki takiej relacji Dziecko buduje przekonanie o własnej wartości, czuje się akceptowane i kochane. W dorosłym życiu procentuje to zdolnością do tworzenia trwałych, dających satysfakcję relacji interpersonalnych. Osoby takie potrafią szczerze zwierzać się w bliskich relacjach, a w stresie zwracają się do partnera o pomoc. Cechuje je ufność w stosunku do ludzi oraz pozytywne emocje w relacji z partnerem lub partnerką.
Wpływ domu na samoocenę Dzieci
Rodzice/Opiekunowie czasami nie zdają sobie sprawy z tego, jak wielki mają wpływ na poczucie wartości swojego Dziecka. Są dobrym przykładem, jeśli sami posiadają stabilną, adekwatną i pozytywną samoocenę – gdy stanowią dla Dziecka model poczucia własnej skuteczności i szacunku do siebie. Nie zawsze jednak jest to możliwe i, choć się starają, często okazuje, że sami nie doświadczyli, co nazywamy zdrowe poczucie wlasnej wartosci i nie potrafią stworzyć atmosfery, w której ich Dzieci mogą bez przeszkód rozwijać zdrową samoocenę.
Jak wzmacniać samoocenę Dzieci w szkole?
Wysokie poczucie wlasnej wartosci i kształtowanie się obrazu siebie następuje również w szkole. Dla wielu Dzieci staje się ona szansą na ukształtowanie się zdrowej samooceny. Ogromną rolę odgrywa tu nauczyciel_ka. Jeśli traktuje uczniów_uczennice z szacunkiem, wierzy w ich możliwości, nie utrwala negatywnych przekonań wyniesionych z domu, może przyczynić się do wzmocnienia poczucia wartości u Dziecka. Świadomość roli, jaką odgrywa szkoła w kształtowaniu poczucia własnej wartości, jest niezmiernie ważna zwłaszcza dla nauczycieli_ek pracujących z Dziećmi w młodszym wieku szkolnym. Dzieci, którym nauczyciele_ki przekazują pozytywny obraz ich możliwości, mają lepsze wyniki w nauce i wysokie poczucie wlasnej wartosci
Niezmiernie istotnym czynnikiem mającym wpływ na poczucie wlasnej wartosci uczniów_uczennic jest także samoocena nauczyciela_ki.
Nauczyciele_ki o niskiej samoocenie mogą być bardziej niecierpliwi_e i autorytarni_e, skupiają się też częściej na słabościach Dzieci niż na ich mocnych stronach. Z taką postawą trudno im wzmacniać poczucie wartości Dziecka. Muszą wkładać więcej wysiłku w patrzenie na uczniów_uczennice raczej przez pryzmat ich zdolności niż niedoskonałości.
Inaczej wygląda sytuacja uczniów_uczennic, których nauczyciel_ka ma zdrową samoocenę. Taka osoba potrafi uczyć w atmosferze akceptacji i szacunku. Zazwyczaj mocno wierzy w potencjał uczniów_uczennic, traktuje ich z godnością, liczy się z ich uczuciami. Potrafi doceniać wysiłek Podopiecznych, skupia się na tym, co jest pozytywne, oraz sprawia, że czują się dostrzeżeni i ważni. Na co dzień dostarcza im informacji zwrotnych, które budują świadomość siebie. Jeśli nie osądza, ale opisuje to, co widzi, pomaga uczniom_uczennicom zobaczyć siebie. Kiedy zwraca uwagę na ich mocne strony, sprawia, że sami zaczynają siebie doceniać.
Dlatego tak ważna jest praca nad sobą nauczyciela_ki, jego_jej refleksyjność, wzmacnianie swojego poczucia wartości i praca na własnym potencjale.
Wpływ otoczenia na poczucie wlasnej wartości Dzieci
Każdy z nas rodzi się z pewnym wyposażeniem genetycznym, które w pewnym stopniu determinuje nasze życie. Na poczucie wlasnej wartosci duży wpływ ma jednak środowisko, w którym wzrastamy i rozwijamy się. Doświadczenia zdobyte w pierwszych latach życia decydują o tym, czy nastawienie Dziecka do siebie i do świata będzie optymistyczne, ufne, akceptujące czy też nacechowane niewiarą w siebie, nieufnością do ludzi i świata oraz deprecjonowaniem siebie. Dlatego warto przyjrzeć się uważnie czynnikom, które kształtują negatywny i pozytywny obraz siebie.
Obniżone poczucie własnej wartości jest konsekwencją negatywnych opinii osób znaczących dla Dziecka oraz złego traktowania przez osoby bliskie.
W rodzinach, które nie potrafią stworzyć sprzyjającej i kochającej atmosfery, Dzieci mają ograniczone możliwości zdobywania pozytywnych i budujących doświadczeń.
Problemy wychowawcze, które się pojawiają, są często skutkiem niestabilnej sytuacji i wynikiem nieustannego poszukiwania przez Dziecko potwierdzenia, że jest kimś ważnym i wartościowym.
Powszechne błędy wychowawcze
Warto zauważyć, że negatywna opinia na swój temat pojawia się nie tylko w sytuacjach przemocy, zaniedbania czy w skrajnie trudnej sytuacji rodzinnej. Możliwa jest też u Dzieci wychowywanych w zdrowych, kochających się rodzinach. Swoje ślady pozostawiają bowiem w psychice Dziecka również bardzo powszechne błędy wychowawcze:
- krytyczne komentarze,
- zbyt duże skupianie się na potknięciach i słabościach,
- obdarzanie uwagą i uczuciem tylko wtedy, kiedy Dziecko na to „zasługuje”.
Nawet gdy Rodzice/Opiekunowie potrafią kochać i akceptować swoje Dzieci, sytuacja rodzinna może ulec nagłej zmianie, na przykład poprzez pogorszenie się warunków materialnych, pojawienie się choroby w rodzinie lub rozstanie Rodziców/Opiekunów. Osoby dorosłe zaabsorbowane trudnymi wydarzeniami często nie poświęcają wystarczającej uwagi Dziecku, co może odbić się negatywnie na jego samoocenie, zwłaszcza jeśli obwinia się za zaistniałą sytuację.
Zdrowe poczucie własnej wartości tworzy się w atmosferze akceptacji, szacunku i zaufania ze strony Rodziców/Opiekunów czy nauczycieli_ek.
Jak Akademia Przyszłości wzmacnia poczucie własnej wartości Dziecka?
Akademia pomaga Dzieciom, które potrzebują nie tyle rzeczy, co uwagi i obecności drugiego człowieka. Taką osobą staje się dla Dziecka Wolontariusz_ka, który_a na cotygodniowych, indywidualnych spotkaniach pomaga mu uwierzyć w siebie, poprzez skupienie się na jego zasobach, mocnych stronach i dostrzeganiu sukcesów.
Jeden Wolontariusz_ka spotyka się z jednym Dzieckiem raz w tygodniu. Przynosi to owoce w postaci rozwoju potencjału oraz motywacji do samodzielnej pracy.
Masz czas? Zostań Wolontariuszem Akademii Przyszłości w edycji 2024/25. Każde z Dzieci, które wspiera Akademia, potrzebuje obecności Wolontariusza lub Wolontariuszki – dorosłej osoby, która w czasie indywidualnych spotkań będzie umacniać ich poczucie wartości. Jedno z tych Dzieci potrzebuje Ciebie – osoby, która podaruje mu godzinę tygodniowo.
To również Cię zainteresuje: