Poczucie skuteczności – czym jest i jak je budować?
W ciągu życia człowiek nabywa szereg kompetencji umożliwiających mu funkcjonowanie w świecie. Istotną z nich jest poczucie skuteczności wyrażające się w przeświadczeniu, że jest się zdolnym do podejmowania (z powodzeniem) działań, umożliwiających wpływ na rzeczywistość oraz realizację zamierzonych celów. To przekonanie formułowane na temat własnych umiejętności, zdolności, potencjału, dzięki którym jesteśmy w stanie organizować własne zachowanie i kontrolować je, tak aby otrzymać określony, satysfakcjonujący efekt.
Samoskuteczność
Może się ono ograniczać do zadań prostych, rozciągać na te o przeciętnym poziomie trudności lub obejmować najbardziej skomplikowane, stanowiące wyzwania; może mieć globalny charakter i odnosić się do całości życia lub do specyficznej sytuacji. Istotnym wymiarem poczucia skuteczności jest jego siła, od której zależy, czy w obliczu trudności jednostka wytrwa w działaniach, czy ich zaniecha.
Co buduje wiarę w siebie i swoje kompetencje?
Osiąganie sukcesów i przezwyciężanie trudności buduje wiarę we własne kompetencje oraz wzmacnia wytrwałość w dążeniach. Poczucie skuteczności jest rezultatem uczenia się w początkowych fazach rozwoju, poprzez osobiste, bezpośrednie doświadczanie i mierzenie się z konsekwencjami podejmowanych działań, uzyskujemy wiedzę o sobie i świecie.
Wspieraj Dzieci z Akademii Przyszłości,
by nie czuły się same w budowaniu wiary w siebie.
Ufunduj Indeks dla Dziecka z Akademii Przyszłości
i daj mu szansę na lepszą przyszłość.
Ważne jest więc stwarzanie warunków do doświadczania i eksplorowania otoczenia już w dzieciństwie.
Doświadczanie i eksplorowanie otoczenia już w dzieciństwie
Starajmy się:
- nie wyręczać Dziecka, a angażować je w wykonywanie drobnych, codziennych czynności, wspierając w ten sposób jego samodzielność,
- doceniać Dziecko przede wszystkim za włożony wysiłek i dobre intencje (a nie tylko za efekty), nawet gdy nie wszystko się udaje,
- mieć wymagania i oczekiwania względem Dziecka i dostosować je do jego możliwości, zwiększaj ich złożoność i poziom trudności adekwatnie do wieku,
- pozwolić decydować/współdecydować Dziecku w sprawach, które go dotyczą, stwarzaj mu ku temu okazje,
- zapewniać przestrzeń do realizacji własnych pomysłów i celów,
- brać pod uwagę zdanie Dziecka, dając w ten sposób sygnał, że ma ono znaczenie,
- akceptować zainteresowania i upodobania Dziecka, jego emocje i poglądy,
- udzielać rad z rozwagą, gdy jest to niezbędne lub gdy Dziecko tego oczekuje,
- pokazywać Dziecku, że podejmując różne działania, ma ono wpływ na swoje życie i może je kontrolować.
Bycie wzorem dla Dzieci
Samoskuteczność jest kształtowana również za pośrednictwem obserwowania działań i ich skutków u innych ludzi. Dorośli są dla Dzieci modelami, można by powiedzieć „żywymi dowodami” na zachodzenie określonych prawidłowości. Widząc osobę, która zdobywa coraz lepsze osiągnięcia w grze w tenisa, rozwijającą swoje umiejętności poprzez regularne treningi i udział w turniejach, będziemy bardziej skłonni pomyśleć „skoro jemu się udało, to mnie również na to stać”, „opłaca się wkładać wysiłek w to, co się robi”. Warto więc swoim postępowaniem i nastawieniem stawać się wzorcem dla młodych ludzi.
Kiedy kształtuje się w Dziecku wiara w swoją skuteczność?
Wczesny wiek szkolny do najlepszy czas na stworzenie Dziecku dogodnych warunków do kształtowania w sobie przekonania o samoskuteczności. Z perspektywy jego rozwoju ma ono fundamentalny wpływ, zarówno na jego teraźniejszość, jak i przyszłość. Odzwierciedla się w dokonywanych przez niego wyborach, związanych np. z rodzajami podejmowanych aktywności, czy kierunkami rozwoju. Ta selektywność przyczynia się do kształtowania zainteresowań, umiejętności, wartości osobistych, sieci społecznych, a te determinują drogę edukacyjną, ścieżkę kariery, środowisko, w którym decyduje się funkcjonować. Im silniejsze przekonania o samoskuteczności, tym więcej wariantów, na które się decydujemy, czyli więcej kontaktów, pasji, czy opcji kariery zawodowej.
Wspieraj Dzieci z Akademii Przyszłości,
by nie czuły się same w budowaniu wiary w siebie.
Ufunduj Indeks dla Dziecka z Akademii Przyszłości
i daj mu szansę na lepszą przyszłość.
Literatura:
Bandura, A. (1977). Self-efficacy: Toward a unifying theory of behavioral change. Psychological Review, 84, s.191–215.
Bandura, A. (1994). Self-efficacy. W: V. S. Ramachaudran, Encyclopedia of human behavior (s.71-81). New York: Academic Press.
Bandura, A. (1997). Self-efficacy: The Exercise of Control. New York: Worth Publishers.
Bandura, A. (2007). Teoria społecznego uczenia się. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe
Łodygowska, E. (2017). Rozwój poczucia skuteczności u dzieci i młodzieży: czynniki ryzyka i zasoby.
Tylus, K. (2021). Prokrastynacja a poczucie koherencji oraz własnej skuteczności polskich abiturientów przed i w trakcie pandemii SARS-CoV-2.
Klaudia Tylus
Psycholog prowadząca własną praktykę, współpracująca z placówkami oświatowymi, certyfikowana trenerka umiejętności społecznych, praktyk metody Kids’Skills – Dam radę! I I’m proud of You – Jestem z Ciebie dumny. Od lat związana ze Stowarzyszeniem Wiosna i programem społecznym Akademia Przyszłości.
To również Cię zainteresuje:
