Jak budować pewność siebie u dziecka poprzez aktywność fizyczną i jak motywować dziecko do uprawiania sportu?
Co zrobić, żeby sukcesem dla dzieci było stawanie się lepszymi w drodze do celu, a nie sam cel? Żeby w sytuacji niepowodzeń nie poddawały się, tylko analizowały, co można zrobić lepiej? Podpowiedzi brzmią: „Chwal za wysiłek, a nie tylko wynik”, „Wspieraj motywację wewnętrzną”. Z tekstu dowiesz się, czym jest motywacja. Pamiętajmy także o tym, że dzieci uprawiają sport dla przyjemności i zabawy, kontaktu z rówieśnikami i doskonalenia się. Warto tę radość z aktywności fizycznej w dziecku pielęgnować, ponieważ oprócz korzyści zdrowotnych wpływa ona m.in. na poczucie sprawczości. A jeśli dziecko nie wykazuje zainteresowania sportem? Poniżej przeczytasz, jak można to zmienić.
Jak motywować dziecko? Bądź przykładem
Dzieci uczą się głównie poprzez modelowanie. Według teorii społecznego uczenia się Bandury, to właśnie modelowanie jest jednym z mechanizmów nabywania zachowań. Modelowanie polega na obserwacji cudzych zachowań i ich skutków. Dzieci będą szukały odpowiedzi na nurtujące ich pytania u najbardziej znanego i dostępnego wzorca – czyli rodzica. A poza domem wzorem do naśladowanie może być osoba dorosła, która imponuje dziecku. Dzieci są doskonałymi obserwatorami, dlatego szybko zauważają pewne schematy i zaczynają same je wdrażać. Jeśli chcesz, aby dziecko podejmowało aktywność fizyczną, ważne, abyś Ty też to robił. Postępowanie dorosłych, którzy są ważni dla dziecka, najbardziej kształtuje jego zachowania i nawyki. To samo tyczy się innych aktywności – dziecko doskonale widzi, jak odnosimy się do innych osób, po jakie jedzenie sięgamy, czy czas wolny spędzamy z książką, czy ze smartfonem.
Dziecko ma także swoje potrzeby
Warto pamiętać o tym, że dzieci także mają swoje potrzeby, a rolą rodziców i opiekunów jest wspierać te potrzeby i pomagać je zaspokajać. Według teorii autodeterminacji Decyego i Ryana (1985), człowiek ma 3 główne potrzeby – AUTONOMII, RELACJI Z INNYMI i KOMPETENCJI. Ich zaspokojenie pozwala na właściwe funkcjonowanie człowieka i jego prawidłowy rozwój już od najmłodszych lat. Z kolei deficyty na tym polu powiązane są z negatywnymi stanami emocjonalnymi, prowadzą do bycia biernym, obniżają zadowolenie z życia oraz wzmacniają tendencję do alienacji.
3 główne potrzeby człowieka:
- Potrzeba autonomii odnosi się do poczucia niezależności i możliwości podejmowania samodzielnych decyzji. I choć dorosłym czasami wydaje się to trudne do zrobienia, to należy pamiętać, że każdy człowiek potrzebuje czuć, że ma realny wpływ na swoje życie i ma możliwość wyboru. Nadmierna kontrola i brak wsparcia autonomii kształtują postawy materialistyczne i ograniczają potrzeby odkrywania świata i wytrwałości w działaniach (Wojtowicz, 2014). Krytyka czy kontrolujące zachowania obniżają motywację wewnętrzną, przy czym przekazywanie wskazówek w bardziej informującym stylu wzmacniają motywację.
- Potrzeba kompetencjizakłada, że dziecko potrzebuje czuć, że to, co robi, ma sens i jest w tym skuteczne. Dzięki temu pozostaje aktywne, otwarte na działanie i chce się uczyć. Dlatego ważne jest podkreślanie postępów i doceniania wysiłku.
- Potrzeba relacji odnosi się do więzi z innymi i poczucia przynależności do grupy, a także doświadczania troski i zainteresowania ze strony innych, znaczących osób. Dzięki temu dziecko rozwija swoje kompetencje społeczne i uczy się funkcjonowania w grupie.
Czym jest motywacja? Wspieraj motywację wewnętrzną
Motywację możemy podzielić na wewnętrzną i zewnętrzną. Motywacja wewnętrzna wyjaśnia naturalną potrzebę człowieka do: asymilacji, osiągania mistrzostwa w tym, co robi, spontanicznego zainteresowania czynnościami i odkrywania nowych obszarów (Deci, Ryan 1990; Mageau i in., 2009).
O motywacji wewnętrznej zwykle mówimy wtedy, gdy ktoś podejmuje się robienia jakichś zadań, bo lubi to robić, robi to dla samorozwoju, a samą nagrodą dla niego jest radość z wykonywania danego zadania.
Zewnętrzna motywacja dotyczy podejmowania aktywności do zdobycia nagród zewnętrznych – pucharów, medali czy pochwał i uznania.
Badania pokazują, że dzieci, których trenerzy chwalili ich i wspierali, deklarowały większy entuzjazm przed kolejnym sezonem rozgrywek (Smith, Smoll, Curtis, 1979).
Chwal za wysiłek, a nie tylko wynik
Opiekun powinien podkreślać, że najważniejsze jest, jak bardzo ktoś się angażuje i wkłada wysiłek w to, co robi, a nie jakie wyniki osiąga. Jest to zgodne z nastawieniem na rozwój, o którym pisała badaczka Carol Dweck. Nastawienie na rozwój to przekonanie, że można coś osiągnąć, jeśli pracuje się w tym kierunku. Takie osoby podejmują się różnych zadań dla samej satysfakcji ich wykonania. Co więcej, wierzą, że wszystko można rozwijać, jeśli się nad tym odpowiednio pracuje i wiedzą, że ten proces zajmuje czas. Sukcesem jest dla nich to, że stają się lepsi w drodze do celu, a w sytuacji niepowodzeń nie poddają się, ale analizują, co można zrobić lepiej i dalej nad tym pracują. W rezultacie sięgają po coraz wyższe cele i zwiększają swoje możliwości.
Przeciwieństwem jest nastawienie na trwałość, czyli przekonanie, że to jacy jesteśmy, jest ustalone raz na zawsze. O ludziach decydują wrodzone zdolności i talenty.
Ponadto ważne, żeby opiekun pamiętał, że w sporcie osobą, która poprawia technikę i umiejętności zawodnika, jest przede wszystkim trener. Szczególnie rodzice, którzy sąodpowiedzialni za swoje dzieci w innych sferach np. nauki, często zapominają o tym, że każde dziecko ma inne predyspozycje. Jedni uczniowie będą lepsi z matematyki, inni z nauk humanistycznych. W tym wypadku warto podkreślać trud włożony w naukę i przyswojenie materiałów, aniżeli osiągane oceny. Jeśli chcemy korygować pewne błędy dziecka, dużo lepszym sposobem, będzie używanie pozytywnych komunikatów i odnoszenie się do konkretnych zachowań.
Sport to przede wszystkim ZABAWA
Dzieci pytane o główne motywy uprawiania sportu, najczęściej na pierwszym miejscu wskazują przyjemność i fun, dalej kontakt z kolegami czy doskonalenie się. Warto więc pamiętać, by tę radość z aktywności fizycznej w dziecku pielęgnować. Dlatego takie ważne, aby dziecko podejmowało aktywność fizyczną, która sprawia mu jak najwięcej radości, a nie taką, którą opiekun uważa za słuszną. Zabierając dziecku radość z doskonalenia własnych umiejętności, zabijamy jego wewnętrzną motywację. A wytykanie błędów, które młody zawodnik przyjmuje jako krytykę, dodatkowo będzie się do tego przyczyniało (Blecharz, 2004).
Jak budować pewnosc siebie u dziecka? Zachęć do aktywności fizycznej
Zgodnie ze wspomnianą już teorią uczenia się Bandury, ludzie uczą się, że w pewnych sytuacjach mogą być skuteczni i osiągać sukcesy. To, co pomaga kształtować poczucie skuteczności to dotychczasowe osiągnięcia, obserwacja innych osób, które odnoszą sukcesy czy wspierające komunikaty od innych osób, np. „Dobrze przepracowałeś ostatni czas”, „potrafisz to zrobić”.
Pewność siebie możemy definiować jako wiarę we własne umiejętności i zaufanie do swoich możliwości, dlatego pozytywne informacje zwrotne mogą zwiększać poziom motywacji oraz wzmacniać wiarę we własne kompetencje. Dlatego ważne, aby opiekun doceniał dziecko przede wszystkim za wysiłki, które podejmuje, próby wykonania, a także za progres nabywanych umiejętności. To wiąże się także ze wspomnianym już nastawieniem na rozwój. Dzięki temu dziecko kształtuje swoje przekonanie, że porażki zwiększają jego wytrwałość, a popełniane błędy stymulują do szukania nowych rozwiązań.
Dzieci podejmujące aktywność fizyczną mogą czuć się pewniejsze siebie, co wiąże się z realizacją potrzeby kompetencji. Dzięki temu czują, że są w czymś dobre, mogą kształtować swoje umiejętności i wyróżniają się wśród rówieśników.
Wspieraj Dzieci z Akademii Przyszłości,
by nie czuły się same w budowaniu wiary w siebie.
Ufunduj Indeks dla Dziecka z Akademii Przyszłości
i daj mu szansę na lepszą przyszłość.
Kinga Legieta
psycholożka sportu. Ukończyła studia magisterskie z psychologii na Uniwersytecie Łódzkim, roczny program Akademii Psychologii Sportu, a także praktyki w obszarze psychofizjologii w sporcie na Uniwersytecie w Chieti (Włochy).
Swoją pracę opiera na wiedzy, którą zdobyła podczas studiów i licznych szkoleń z zakresu psychologii sportu oraz własnych doświadczeniach sportowych. Jako siatkarka plażowa przez kilka lat reprezentowała Polskę na arenie międzynarodowej
Bibliografia
Bandura, A. (1986). Social Foundations of Thought and Action: A Social Cognitive Theory. Englewood Cliffs, NJ: Prentice HallBlecharz., J. (2004). Motywacja jako podstawa sukcesu w sporcie [w:] Krawczyński M., Nowicki D., red., Psychologia sportu w treningu dzieci i młodzieży, COS, Warszawa, s. 59–72.
Deci, E. L., Ryan, R. M. (1985). Intrinsic Motivation and Self-Determination in Human Behavior. Berlin: Springer Science & Business Media.
Deci E.L., Ryan R.M. (1990), A motivational approach to self: integration in personality, Nebraska Symposium On Motivation, s. 237–288.
Mageau G.A., Vallerand R.J., Charest J., Salvy S., Lacaille N., Bouffard T., Koestner, R. (2009), On the development of harmonious and obsessive passion: The role of autonomy support, activity specialization, and identification with the activity, „Journal of Personality”, nr 77, s. 601-646.
Wojtowicz, E. (2014). Motywowanie do szczęścia poprzez wspieranie autonomii dziecka – perspektywa teorii autodeterminacji. Relacje w rodzinie, 3(19), s. 29-37.
To również Cię zainteresuje:
