Czym jest inteligencja emocjonalna i jak ją rozwijać u Dzieci?
Czy można nauczyć małego człowieka rozpoznawania emocji tak, jak uczymy go czytać i liczyć? Zdecydowanie tak. Inteligencja emocjonalna, czyli zdolność rozumienia siebie i innych, to jeden z fundamentów dobrego życia – pomaga w budowaniu relacji, radzeniu sobie z trudnościami i rozwijaniu pewności siebie. Dlatego w Akademii Przyszłości wspieramy Dzieci w odkrywaniu świata emocji i uczymy, jak je nazywać, oswajać i mądrze wykorzystywać. Zobacz, jak można rozwijać te kompetencje już od najmłodszych lat – i jak robią to Wolontariusze i Wolontariuszki Akademii.
Daniel Goleman, autor bestsellerowych książek o inteligencji emocjonalnej, przekonuje, że to właśnie ona – obok wiedzy czy umiejętności logicznego myślenia – decyduje o sukcesie w życiu osobistym i zawodowym.
Spis treści
Inteligencja emocjonalna u Dzieci – czym się charakteryzuje
Dzieci, które ze wsparciem dorosłych rozwijają inteligencję emocjonalną, zyskują coś znacznie cenniejszego niż tylko wiedzę o emocjach – budują fundament, na którym łatwiej oprzeć poczucie bezpieczeństwa, pewność siebie i dobre relacje z innymi. Taka umiejętność staje się ich wewnętrznym kompasem – pomaga odnaleźć się w trudnych sytuacjach, reagować adekwatnie i budować zdrowe więzi.
Czym wyróżniają się Dzieci z rozwiniętą inteligencją emocjonalną?
- Świadome emocji – rozpoznają i nazywają swoje uczucia, rozumieją, skąd się biorą emocje.
- Empatyczne – potrafią wczuć się w sytuację innych, okazują zrozumienie i troskę.
- Samoregulujące się – radzą sobie z trudnymi emocjami w sposób spokojny i adekwatny.
- Otwarte – mówią o swoich emocjach bez lęku i wstydu, potrafią dzielić się przeżyciami.
- Relacyjne – łatwo nawiązują więzi, potrafią współpracować i rozwiązywać konflikty.
- Odporne psychicznie – nie poddają się po porażkach, wykazują wytrwałość i elastyczność.
Jak rozwijać inteligencję emocjonalną u Dzieci?
Rozwijanie inteligencji emocjonalnej u Dzieci to proces, który warto wspierać od najmłodszych lat. Poniżej znajdziesz proste sposoby, które pomagają Dzieciom rozwijać emocjonalną dojrzałość – krok po kroku, każdego dnia.
1. Rozmawiajcie o emocjach
Pomóż Dziecku nazywać to, co czuje. Kiedy zauważysz, że jest zdenerwowane, smutne czy radosne, nazywaj te emocje – np. „Widzę, że jesteś zdenerwowany, bo jutro masz występ w szkole”. To buduje słownik emocji i uczy, że każda emocja jest ważna i ma swoje miejsce.
2. Dawaj przykład
Dzieci uczą się przez obserwację. Gdy widzą, że dorosły mówi o swoich uczuciach i potrafi je opanować, same uczą się robić to samo.
3. Ucz empatii
Zachęcaj do stawiania się na miejscu innych: „Jak myślisz, co czuje twój kolega, gdy…?”. Takie pytania rozwijają zdolność do rozumienia i reagowania na potrzeby innych.
4. Czytajcie książki o emocjach
Wspólne czytanie bajek, w których bohaterowie przeżywają różne uczucia, to świetna okazja do rozmowy i refleksji.
Rekomendowane książki:
- EMPATIA 48 ćwiczeń, które nauczą dziecko wyrażać swoje emocje, rozumieć innych i dbać o relacje, autor: Hiedi France
- IDŹ WŁASNĄ DROGĄ, Jak żyć w zgodzie ze sobą i realizować marzenia dzięki technikom terapii ACT, Autorzy: Ciarrochi Joseph, Hayes Louise
- Komiks, Zguba, autor: Shaun Tan
- Seria książeczek Przygody Cudaków, autorki: Monika Hoffman-Piszora, Honorata Kózka, Agata Skwierawska-Kwaśny
5. Ćwiczcie rozwiązywanie konfliktów
Zamiast rozwiązywać wszystkie trudne sytuacje za Dziecko, wspólnie szukajcie rozwiązań: „Co możemy zrobić, żeby następnym razem było inaczej?”.
6. Wspieraj samoregulację
Pokaż Dziecku sposoby radzenia sobie z napięciem – głębokie oddychanie, przerwa na wyciszenie, rysowanie emocji.
7. Chwal starania, nie tylko efekty
Zamiast mówić „jesteś grzeczny”, powiedz: „Podobało mi się, jak spokojnie rozwiązałeś ten problem z siostrą”. To wzmacnia pozytywne zachowania.
8. Stwórz bezpieczne środowisko
Dziecko lepiej uczy się emocji, gdy czuje się akceptowane – także wtedy, gdy płacze, złości się czy boi.
Historie z Akademii Przyszłości
Spotkania Podopiecznych z Wolontariuszami i Wolontariuszkami w Akademii Przyszłości często są pełne kreatywnych ćwiczeń, rozmów albo gier, które pomagają Dzieciom odkrywać, co czują, co je motywuje, jak radzić sobie z trudnymi emocjami i gdzie szukać siły czy inspiracji. Rozwijanie m.in. inteligencji emocjonalnej sprawia, że Podopieczni i Podopieczne Akademii stają się bardziej świadomi siebie i swoich możliwości.
W Akademii Przyszłości Dziecko z pomocą Wolontariusza lub Wolontariuszki wpisuje swoje wielkie-małe sukcesy do Indeksu Sukcesów, specjalnej, papierowej książeczki, która dokumentuje także postępy w rozwijaniu inteligencji emocjonalnej. Przeczytasz o nich poniżej.
Poszukiwanie sposobów na rozładowanie złości
„Znalazłem kilka sposobów na rozładowanie złości” – napisał 12-letni Oskar w swoim Indeksie Sukcesów.
W trakcie spotkań z Wolontariuszką Oskar zauważył, że budowanie z klocków LEGO pomaga mu się wyciszyć w trudnych chwilach. Z czasem coraz częściej sięgał po nie, zamiast reagować wybuchem złości. Sam stworzył swoją osobistą „listę rozładowywaczy”, czyli rzeczy lub zachowań, które pomagają mu się uspokoić i odzyskać równowagę.
Metody relaksacyjne
„Nauczyłem się, jak się odprężać, jak oddychać spokojnie i jak kontrolować swoje ciało. To mi się przyda, kiedy będę w stresie” – napisał 11-letni Hubert.
Wspólnie z Wolontariuszką pracował nad technikami relaksacyjnymi. Poznał trening autogenny Schultza*, uczył się świadomego oddechu i słuchał kojącej muzyki. Hubert dzielił się swoimi odczuciami i wspólnie rozmawiali o tym, co go stresuje.
* Trening autogenny Schultza to jedna z najbardziej znanych metod relaksacyjnych, której skuteczność została potwierdzona w wielu badaniach naukowych. Trening autogenny to metoda relaksacji oparta na autosugestii – polega na skupieniu się na doznaniach z ciała, by osiągnąć stan głębokiego odprężenia, podobny do tego tuż przed zaśnięciem.
Opis metod relaksacyjnych: Trening uważności dla Dzieci i Dorosłych – Akademia Przyszłości
Narysujcie emocję i porozmawiajcie o niej
„Narysowałam swoją złość i wymyśliłam, jak mogę sobie z nią radzić” – zanotowała Wiktoria.
Podczas zajęć z Wolontariuszką opowiadała o kłótniach z bratem, o tym, co ją frustruje i jak do tej pory próbowała sobie radzić. Razem szukały nowych, konstruktywnych sposobów wyrażania emocji.
Skupcie się na grupie emocji – dłuższa historia Witolda
„Odkryłem, co daje mi radość i jak mogę odzyskać spokój, gdy czuję się zmęczony i smutny. Przypomniałem sobie ważne momenty, które sprawiają, że czuję się dumny i szczęśliwy. Umiem lepiej rozpoznawać, co czuję” – napisał Witold.
Wolontariuszka na zajęcia ze swoim Podopiecznym Witoldem przygotowała temat przyjemnych emocji i odnawiania sił psychicznych. Witold z jej pomocą uzupełniał kilka kart z ćwiczeniami rozwijającymi kompetencje emocjonalne:
- „Emocja dnia” – ćwiczenie polegające na rozpoznaniu i nazwaniu swojego aktualnego stanu emocjonalnego;
- „Emocjonalne doładowanie” – poszukiwanie indywidualnych źródeł przywracania równowagi emocjonalnej;
- „Moje pozytywne myśli” – w tej części Witold dzielił się swoimi przeżyciami związanymi z niedawną uroczystością, która wciąż była dla niego źródłem radości i inspiracji;
- „Pozytywne doświadczenie” – zadanie, w którym chłopiec przypominał sobie ważne momenty w życiu, podczas których doświadczały takich emocji jak czułość, wzruszenie, bezinteresowność, rozwaga, nastawienie na osiąganie celu, śmiałość, hojność, przebaczenie i wdzięczność.
Sposób na gniew
Podczas kolejnych zajęć Wolontariuszka z Witoldem kontynuowała pracę nad rozwijaniem kompetencji emocjonalnych – tym razem skupili się na emocji gniewu.
„Potrafię rozpoznać, kiedy się złoszczę i wiem, co mi pomaga się uspokoić” – napisał Witold.
Ćwiczenia podczas zajęć:
- Skala gniewu – pierwszym zadaniem było uzupełnienie skali gniewu, w której Witold opisywał sytuacje i zachowania innych osób, wywołujące u niego różne natężenia tej emocji: od złości, przez gniew i irytację, aż po spokój.
- Efekt gniewu – analizowali, co dzieje się z ciałem, gdy pojawia się silna emocja oraz jak wygląda wtedy nasza mimika i postawa. Zajęcia zakończyli próbą wspólnego poszukiwania sposobów na to, jak radzić sobie z gniewem i jak go pohamować.
Obrazki przedstawiające emocje – dłuższa historia Marcina
„Nauczyłem się rozpoznawać swoje emocje i pierwszy raz odważyłem się sam przeczytać pytanie na głos” – napisał Marcin.
Inna Wolontariuszka z Podopiecznym Marcinem skupiła się na emocjach – zarówno tych przyjemnych, jak i trudnych. Punktem wyjścia do rozmowy były obrazki przedstawiające radość i smutek. Wspólnie omówili, jak te emocje się objawiają i jak można je przeżywać.
Marcin narysował na kartce worek pełen rzeczy, które sprawiają mu radość i poprawiają nastrój, a na tablicy – momenty, w których czuje się najszczęśliwszy. Z dużym zaangażowaniem podzielił się także swoimi największymi marzeniami.
Wolontariuszka zauważyła, że Marcin sprawnie rozpoznawał i nazywał emocje, potrafił opowiedzieć o tym, co go uszczęśliwia, a co zasmuca. Sam przyznał, że bardzo nie lubi się smucić.
W dalszej części zajęć poruszyli temat wstrętu i strachu – rozmawiali o sytuacjach, w których te emocje się pojawiają, i o sposobach przeżywania ich.
Następnie przeszli do gry, w której zawodnicy czytali pytania na głos – było to dla Marcina szczególnym wyzwaniem, ponieważ do tej pory wstydził się czytać przy Wolontariuszce. Tym razem przełamał barierę, co było dużym krokiem naprzód.
Inteligencja emocjonalna a przyszłość
Współczesny świat wymaga od nas coraz większej elastyczności i zdolności do pracy zespołowej. Inteligencja emocjonalna staje się kluczowym czynnikiem sukcesu w wielu dziedzinach życia. W Akademii Przyszłości pomagamy Dzieciom rozwijać tę ważną kompetencję, aby mogły lepiej radzić sobie z wyzwaniami dorosłości.
Podsumowanie
Inteligencja emocjonalna to umiejętność, którą można rozwijać i doskonalić przez całe życie. Inwestując w rozwój IE, zyskujemy lepsze relacje, większą odporność psychiczną i większe szanse na sukces.
Może Cię zainteresować: Jak rozmawiać o emocjach z Dzieckiem?
Wpłacając na Akademię, pomagasz Dzieciom, które w siebie nie wierzą.
Dajesz im szansę na lepszą przyszłość.
To również Cię zainteresuje:
