Stres w szkole – jak wpływa na Dzieci i jak im pomóc?

---

Szkoła to nie tylko miejsce nauki, ale także przestrzeń pełna wyzwań, które mogą generować stres u Dzieci. Presja ocen, natłok obowiązków, relacje z rówieśnikami – to wszystko wpływa na ich samopoczucie i rozwój. Stres, jeśli nie zostanie odpowiednio zaopiekowany, może prowadzić m.in. do zaburzeń lękowych. Jak wygląda stres u Dzieci w wieku szkolnym? Jakie mogą być jego konsekwencje i co mogą zrobić dorośli, aby pomóc Dzieciom lepiej sobie z nim radzić? Na te pytania odpowiada Katarzyna Zajączkowska, brainolog – ekspertka zarządzania dobrostanem. Z tego tekstu dowiesz się także, jak pracują Wolontariusze i Wolontariuszki Akademii Przyszłości ze swoimi Podopiecznymi, którzy zmagają się m.in. ze stresem.

Czym jest stres?

Stres jest naturalną reakcją organizmu na różnorodne bodźce, które mogą stanowić wyzwanie lub zagrożenie. W umiarkowanych ilościach mobilizuje do działania i pomaga radzić sobie z codziennymi sytuacjami. Jednak długotrwały stres może prowadzić do negatywnych konsekwencji zdrowotnych, zarówno pod względem fizycznym, jak i psychicznym, szczególnie u Dzieci i Młodzieży. 

Stres szkolny – przyczyny

Szkoła to dla Dzieci i Młodzieży nie tylko miejsce nauki, ale także przestrzeń, w której budują relacje i doskonalą kompetencje społeczne. Jednocześnie szkoła to miejsce, gdzie według badań, Dzieci często doświadczają ogromnego stresu. Wśród najczęstszych przyczyn stresu szkolnego można wymienić: 

• nadmierną presję wynikającą z ocen i oczekiwań Nauczycieli oraz Rodziców, 
• strach przed sprawdzaniem wiedzy – sprawdziany, kartkówki, odpowiedzi przy tablicy, 
• zbyt dużą ilość materiału do nauki, 
• niewłaściwą organizację zajęć – brak czasu na regenerację i odpoczynek, 
• problemy w relacjach z rówieśnikami – brak akceptacji, konflikty, przemoc psychiczna i fizyczna, 
• przeciążenie dodatkowymi zajęciami pozalekcyjnymi. 

Każde Dziecko inaczej odbiera te sytuacje – dla jednych są one mobilizujące, dla innych paraliżujące. Wpływa na to wiele czynników, takich jak temperament, samoocena czy wsparcie społeczne.  

Sposoby na stres w szkole zna Akademia Przyszłości

Jednym z miejsc, które pomaga Dzieciom m.in. radzić sobie ze stresem jest Akademia Przyszłości. Jest to ogólnopolski program społeczny, który działa w szkołach podstawowych i świetlicach środowiskowych. Akademia wspiera Dzieci, które nie wierzą w siebie, mają niską samoocenę, jeszcze nie odkryły swojego potencjału. Dzięki Darczyńcy, który funduje konkretnemu Dziecku Indeks Sukcesów, w życiu Podopiecznego albo Podopiecznej pojawia się Wolontariusz lub Wolontariuszka, który podczas indywidualnych zajęć poświęca Dziecku czas i uwagę. Poznaje przyczyny trudności Dziecka i towarzyszy w radzeniu sobie z nimi. Dzięki regularnym spotkaniom z Wolontariuszem lub Wolontariuszką Dziecko zaczyna dostrzegać swój potencjał, wierzyć w swoje umiejętności i częściej się uśmiechać. 

Długotrwały stres u Dzieci – objawy

Nadmierny stres w szkole może prowadzić do wielu problemów zdrowotnych. Dzieci mogą doświadczać: 

• spadku koncentracji i trudności w nauce; 
• zniechęcenia, apatii, a nawet depresji; 
• objawów somatycznych, takich jak bóle brzucha, bóle głowy, bezsenność; 
• lęku przed szkołą, który może skutkować unikaniem lekcji lub izolacją społeczną. 

8-letnia Kamila, Podopieczna Akademii Przyszłości, często płakała w szkole i skarżyła się na różne bóle. Wtedy po dziewczynkę przychodził rodzic, żeby wcześniej odebrać ją ze szkoły. Ból mijał, jak tylko wyszli z placówki. Dziewczynka nie radziła sobie ze stresującymi dla niej sytuacjami w szkole. Takimi jak pójście do biblioteki i oddanie książki czy wyjście ze świetlicy na boisko. Tak naprawdę dziewczynka bała się, że nie będzie wiedziała, jak się zachować, co powiedzieć w danej sytuacji.  

Kamila spotyka się ze swoją Wolontariuszką raz w tygodniu, a każde spotkanie to krok w stronę większej pewności siebie i wewnętrznego spokoju. Wspólnie pracują nad budowaniem zaufania dziewczynki do samej siebie, a jednym z narzędzi, które w tym pomagają, jest metoda dramy. Poprzez odgrywanie scenek inspirowanych codziennymi sytuacjami, które wywołują stres, Kamila ma okazję przećwiczyć różne sposoby reagowania i oswoić emocje. Dzięki temu stopniowo nabiera odwagi, by mierzyć się z wyzwaniami i wierzyć we własne możliwości. 

Badania HBSC wskazują, że niemal 40% polskich nastolatków w wieku 11-15 lat odczuwa silny stres związany ze szkołą. W dodatku co czwarty nastolatek w Europie i Ameryce Północnej doświadcza objawów napięcia, rozdrażnienia i problemów ze snem przynajmniej raz w tygodniu. Taki stan, jeśli nie zostanie odpowiednio zaopiekowany, może prowadzić m.in. do zaburzeń lękowych. 

Stres w szkole i zaburzenia lękowe

Zaburzenia lękowe to przewlekłe stany nadmiernego niepokoju, które wykraczają poza naturalne reakcje na stres. U Dzieci mogą przyjmować różne formy, m.in. takie jak: 

• fobia szkolna – silny lęk przed uczęszczaniem do szkoły, 
• lęk uogólniony – nadmierne zamartwianie się codziennymi sprawami, 
• ataki paniki – nagłe napady lęku, w których pojawia się uczucie ogromnego, obezwładniającego napięcia.   

Zaburzenia lękowe mogą objawiać się trudnościami ze snem, nadmiernym niepokojem, unikaniem szkoły, a także dolegliwościami somatycznymi, takimi jak bóle brzucha czy nudności. Przyczyną mogą być zarówno czynniki biologiczne (np. predyspozycje genetyczne), jak i społeczne (presja rówieśnicza, brak wsparcia, przeciążenie obowiązkami).  

Wolontariusze Akademii Przyszłości pomagają Dzieciom budować ich pewność siebie i lepiej radzić sobie ze stresem. Należy jednak pamiętać, że w przypadku, kiedy Dziecko doświadcza zaburzeń lękowych, potrzebna jest pomoc specjalisty, psychologa lub psychoterapeuty. 

Jak radzić sobie ze stresem w szkole i jak wspierać Dzieci

Rodzice, Nauczyciele i Opiekunowie mogą odegrać kluczową rolę w pomaganiu Dzieciom w radzeniu sobie ze stresem. Istnieje wiele skutecznych metod wspierających dobrostan psychiczny uczniów: 

• budowanie bezpiecznej atmosfery – Dziecko powinno czuć się akceptowane i wspierane, niezależnie od wyników w nauce, 
• rozwijanie inteligencji emocjonalnej – ćwiczenie umiejętności rozpoznawania i regulowanie emocji, budowania relacji, współpracy, itp. 
• nauka technik radzenia sobie ze stresem – ćwiczenia relaksacyjne i oddechowe, techniki wizualizacji, 
• odpowiednia organizacja czasu – ustalanie realistycznych celów i priorytetów, dbanie o równowagę między nauką a odpoczynkiem, 
• wsparcie psychologiczne – w razie potrzeby warto skorzystać z pomocy psychologa lub terapeuty, 
• aktywność fizyczna – ruch pomaga w rozładowaniu napięcia i poprawia samopoczucie, 
• ograniczenie czasu ekranowego – nadmierne korzystanie z mediów społecznościowych może nasilać lęk i obniżać samoocenę. 

Sposoby na stres w szkole – radzą Wolontariusze Akademii

Wolontariusze Akademii Przyszłości podczas spotkań z Dziećmi uważnie wsłuchują się w ich potrzeby. Dzięki temu mogą skutecznie wspierać Dzieci w nauce radzenia sobie z trudnościami, w tym ze stresem. Wolontariusze Akademii odpowiadają na pytanie: jak radzić sobie ze stresem w szkole? 

„Razem uczyliśmy się technik relaksacji i radzenia sobie w trudnych chwilach i sytuacjach stresowych.  Poznaliśmy metody oddechowe odreagowania stresu. Nauczyliśmy się czytać symptomy ciała podczas rozmowy i różnych emocji. Czym się od siebie różnią i jak na nie reagować” – opowiada Wolontariusz 11-letniego Kajetana. 

Inny Wolontariuszy w czasie spotkań z Podopiecznym stosuje piłeczki antystresowe – chłopiec sięga po nie, kiedy pojawi się u niego taka potrzeba. Kolorowanki to dobry sposób, który wykorzystuje Wolontariuszka na spotkaniach z 7-letnią Kingą. 

„Przez 2 godziny pomagałam Oskarowi w nauce jazdy na rolkach, przy okazji rozmawialiśmy o tym, jak mu minął ostatni czas, jak sobie radzi z małymi, stresującymi sytuacjami i jak mógłby robić to jeszcze bardziej efektywnie. Oskar był bardzo zadowolony, że już dobrze wychodziła mu jazda. To było nasze drugie spotkanie, gdzie uczył się jeździć na rolkach” – mówiła Wolontariuszka.  

„Razem z Piotrkiem przez pierwszą część spotkania wypełnialiśmy karty o emocjach, które przygotowałam i jednocześnie dyskutowaliśmy o nich. Rozmawiałam z Piotrkiem o tym, jak radzi sobie ze stresem, złością i jak może sobie z nimi radzić inaczej. Dałam mu na kartce wypisane gotowe sposoby radzenia sobie z natłokiem emocji (ćwiczenia relaksacyjne)” – wspomina Wolontariuszka. 

Podsumowanie

Stres szkolny to poważne wyzwanie, z którym mierzy się wielu uczniów. Długotrwałe napięcie może prowadzić do poważnych konsekwencji, w tym zaburzeń lękowych i depresji. Kluczowe jest wczesne rozpoznanie problemu oraz zapewnienie Dzieciom odpowiedniego wsparcia. Szkoła, Rodzina i Wolontariusze, Wolontariuszki z Akademii Przyszłości mogą odegrać ogromną rolę w poprawie dobrostanu psychicznego Dzieci i Młodzieży. Wspólnie możemy pomóc im w budowaniu odporności psychicznej i radzeniu sobie z wyzwaniami szkolnymi.