Pożegnanie z Dzieckiem – jak zakończyć relację, by nie ranić?
Zbliża się koniec kolejnej edycji Akademii Przyszłości, a wraz z nim – koniec roku szkolnego. To czas podsumowań, pożegnań i zamykania wspólnych historii. W Akademii to szczególny moment, w którym Wolontariusze i Wolontariuszki kończą swoją wielomiesięczną podróż z Dzieckiem – opartą na zaufaniu, obecności i wzmacnianiu wiary w siebie. Choć spotkania się kończą, ich znaczenie może pozostać w małym człowieku na długo. Jak powiedzieć Dziecku o rozstaniu, na przykładach z Akademii Przyszłości, by nie pozostawić w nim poczucia straty, lecz przekonanie, że było i jest ważne, widziane oraz docenione? Artykuł powstał z myślą o Wolontariuszach Akademii, ale skorzysta z niego każdy, kto chce mądrze zaopiekować Dziecko w czasie rozstania lub pożegnania.
W artykule Joanna Rutkowska – psycholożka i Wolontariuszka Akademii – dzieli się wskazówkami, jak przeprowadzić dobre pożegnanie: z empatią, szacunkiem i uważnością na emocje Dziecka. Bo rozstanie w przypadku Akademii Przyszłości to nie tylko koniec spotkań – to ważna lekcja relacji, która może stać się fundamentem odporności emocjonalnej i zaufania do świata.
Spis treści
- Pożegnanie a Dziecko w ważnej relacji
- Dziecko a zmiany – dlaczego pożegnania są psychologicznie trudne?
- Jak powiedzieć Dziecku o rozstaniu w zależności od wieku – jak Ono postrzega rozstanie?
- Trudne emocje u Dzieci, jak na nie reagować
- Znaczenie rytuałów pożegnania – symboliczne domknięcie relacji
- A co z Tobą – jak Ty przeżywasz pożegnanie?
- Zakończenie: pożegnanie to nie koniec – to świadome domknięcie
Pożegnanie a Dziecko w ważnej relacji
Wolontariat w Akademii Przyszłości to nie „pomoc”, a towarzyszenie. To obecność, która wzmacnia. Relacja między Wolontariuszem lub Wolontariuszką a Dzieckiem to często pierwsze doświadczenie, w którym młody człowiek jest traktowany z pełną uwagą i szacunkiem – bez oceniania, poprawiania czy pośpiechu.
Wpłacając na Akademię, pomagasz Dzieciom, które w siebie nie wierzą.
Dajesz im szansę na lepszą przyszłość.
To relacja, która daje poczucie widzialności i sprawczości – kluczowe wartości Akademii. Dziecko może po raz pierwszy doświadczyć, że jego emocje, słowa i sposób bycia mają znaczenie dla dorosłego. A to doświadczenie potrafi przemieniać.
Dlatego zakończenie takiej relacji nie powinno być przypadkowe. Dobre rozstanie to ostatni ważny krok, który – jeśli przeprowadzony świadomie – staje się doświadczeniem wzmacniającym, a nie raniącym. To ostatnia okazja, by przekazać Dziecku:
„Byłeś i jesteś ważny. To, co zbudowaliśmy – zostaje”.
Dziecko a zmiany – dlaczego pożegnania są psychologicznie trudne?
Zakończenie relacji, nawet pozytywnej, może być dla Dziecka doświadczeniem straty. Dzieci, szczególnie te, które wcześniej nie doświadczyły stabilnych więzi, mogą interpretować odejście Wolontariusza czy Wolontariuszki jako porzucenie – nawet jeśli to naturalny etap programu, w ramach którego odbywają się spotkania.
Jeśli pożegnanie nie zostanie oswojone, może pogłębiać przekonania:
- „Każdy w końcu odchodzi”.
- „Nie warto się przywiązywać”.
- „Być może zrobiłem coś źle?”.
Tymczasem świadome pożegnanie to moment korekty tych przekonań.
Dobrze przeprowadzone pożegnanie może przekazać:
- „Relacje mają początek i koniec – i to jest w porządku”.
- „Byłem i jestem ważny, nawet jeśli już się nie spotykamy”.
- „Smutek jest naturalny i można przez niego przejść bez wstydu”.
Z perspektywy psychologii przywiązania, każde doświadczenie relacyjne tworzy w Dziecku „wewnętrzny model roboczy” – czyli obraz siebie i innych w relacjach. To, jak rozstajesz się z Dzieckiem, może mieć wpływ na jego zaufanie do ludzi i do siebie.
Jak powiedzieć Dziecku o rozstaniu w zależności od wieku – jak Ono postrzega rozstanie?
Zastanawiasz się: Jak Dziecko przeżywa rozstanie z opiekunem i co powiedzieć Dziecku na pożegnanie? Dostosowanie komunikacji do wieku i etapu rozwoju Dziecka to klucz do bezpiecznego pożegnania. Oto jak może to wyglądać:
7–9 lat: konkret i emocje
Dzieci w tym przedziale wiekowym myślą konkretnie. Jeśli relacja się kończy, mogą sądzić, że zrobiły coś złego. Ich reakcje bywają emocjonalne i trudne do nazwania.
Wskazówki:
- Mów prostym językiem: „Za dwa tygodnie będzie nasze ostatnie spotkanie. Chciałbym, żebyśmy się dobrze pożegnali.”
- Powtarzaj informację – jedno wspomnienie to za mało.
- Zaproponuj rytuał: wspólny rysunek, dyplom, „pudełko wspomnień”.
- Wyraź wdzięczność: „Jesteś naprawdę wyjątkowy. Bardzo się cieszę, że Cię poznałem”.
10–12 lat: pytania i obserwacja
Dziecko rozumie więcej, ale emocje często maskuje dystansem lub pozornym luzem.
Wskazówki:
- Nie unikaj tematu. Powiedz: „Za kilka spotkań zakończymy naszą wspólną przygodę. Chcę, żebyś o tym wiedział wcześniej”.
- Daj przestrzeń: Dziecko może milczeć, żartować lub pytać.
- Zaproponuj wspólną aktywność – np. quiz z Waszych wspólnych chwil, kolaż wspomnień.
13–15 lat: refleksja i potrzeba autentyczności
W tym wieku Dziecko potrafi analizować emocje, ale może ukrywać trudność za ironią lub chłodem.
Wskazówki:
- Bądź szczery: „Sam czuję, że to nie jest łatwe. Ale wierzę, że ta relacja dużo nam obojgu dała”.
- Pozwól na wycofanie – to forma ochrony.
- Zakończenie może mieć charakter symboliczny: wspólny projekt, list, rozmowa o tym, co każde z Was zapamięta.
Trudne emocje u Dzieci, jak na nie reagować
Wsparcie emocjonalne Dziecka, jakie otrzyma w tym czasie, pomoże mu lepiej zrozumieć swoje uczucia i bezpiecznie przez nie przejść.
- Dziecko unika rozmowy
To mechanizm obronny. Może udawać, że nic się nie dzieje.
Co możesz zrobić?
- Wracaj do tematu delikatnie, przez zabawę, metaforę.
- Użyj bajki terapeutycznej: np. o dwóch przyjaciołach, którzy się rozstali.
- Nie naciskaj: „Wrócimy do tego, kiedy będziesz gotowy”.
- Pojawiają się silne emocje – płacz, złość, zamknięcie
Smutek to zdrowa reakcja – oznacza, że relacja miała znaczenie.
Co możesz zrobić?
- Nie mów „Nie płacz” – pozwól emocjom wybrzmieć.
- Powiedz: „Widzę, że to dla Ciebie trudne. To w porządku. Jestem tu”.
- Daj Dziecku czas. Obecność jest ważniejsza niż słowa.
- Dziecko prosi o dalszy kontakt
To wyraz przywiązania, ale stwarza ryzyko rozczarowania.
Jak odpowiedzieć z szacunkiem?
„Nie będziemy już mieć wspólnych spotkań, ale to, co przeżyliśmy razem, zostaje z nami. I ja zawsze będę Cię dobrze wspominać”.
Znaczenie rytuałów pożegnania – symboliczne domknięcie relacji
Dzieci (i dorośli) potrzebują symboli, by emocjonalnie zrozumieć, że coś się kończy. Rytuał nadaje sens zakończeniu. To jak zamykanie drzwi – z klamką, a nie z hukiem.
Przykłady rytuałów:
- Pudełko wspomnień – z karteczkami, cytatami, rysunkami.
- Dyplom przyjaźni – spersonalizowany, z konkretnymi uznaniami.
- List do przyszłego siebie – Dziecko pisze, co zapamięta z tej relacji.
- Gala wspomnień – wspólna gra, quiz, zabawna ceremonia z podziękowaniami.
A co z Tobą – jak Ty przeżywasz pożegnanie?
Twoje emocje też są ważne. Być może czujesz smutek, dumę, pustkę, ulgę. To wszystko jest naturalne.
Zatrzymaj się i zapytaj siebie:
- Co dała mi ta relacja?
- Czego się nauczyłem?
- Co we mnie zostanie?
Napisz to. Porozmawiaj z innym Wolontariuszem, Wolontariuszką. Twoja obecność miała znaczenie.
Nie jesteś „osobą z zewnątrz” – byłeś częścią ważnej historii.
Niewidzialna nić – Być może nie usłyszysz na głos „dziękuję”. Ale Dzieci zapamiętują nie tyle słowa, co uczucia. W ich pamięci zostaje niewidzialna nić, która łączy z Tobą przez doświadczenie troski, wspólnego śmiechu, zaufania, bycia razem.
To nić, która może wrócić w przyszłości – w innej relacji, w wyborze życiowej drogi, w decyzji: „zaufam, spróbuję, zasługuję”. Bo ktoś kiedyś był, widział, zauważył.
Zakończenie: pożegnanie to nie koniec – to świadome domknięcie
Rozstanie bywa momentem najtrudniejszym – ale właśnie dlatego ma największy potencjał rozwojowy. Dla Dziecka, które być może pierwszy raz doświadcza relacji z dorosłym opartym na zaufaniu i akceptacji, pożegnanie może stać się kamieniem milowym. Może być sygnałem:
„Jestem ważny. Ktoś mnie widział. Relacja może się kończyć, ale to nie znaczy, że nie była prawdziwa”.
Dobre rozstanie nie chroni przed smutkiem. Ale uczy, jak ten smutek przeżyć w bezpieczny sposób, bez poczucia winy, odrzucenia czy opuszczenia. W tym tkwi jego siła wychowawcza i terapeutyczna. To doświadczenie może stać się fundamentem odporności emocjonalnej Dziecka w przyszłości – umiejętności godzenia się z końcem, bez utraty zaufania do ludzi.
Z psychologicznego punktu widzenia dobrze zakończona relacja staje się doświadczeniem korektywnym – może być przeciwwagą dla wcześniejszych zranień, to też budowanie odporności emocjonalnej Dziecka. Nawet jeśli Dziecko wcześniej zostało porzucone, niezrozumiane, niewidzialne – Ty możesz stać się pierwszym dorosłym, który pokazuje, że można być z kimś blisko, odejść z troską, a mimo to pozostawić po sobie dobre emocje i wspomnienia. To może być okazja do budowanie odporności emocjonalnej Dziecka.
W Twojej obecności Dziecko mogło czuć się sprawcze, zauważone, traktowane poważnie. I choć rozstanie kończy Wasze spotkania, nie kończy wartości tej relacji. Bo to, co się wydarzyło – nie znika. Przeciwnie: zostaje zapisane w Dziecku jako część jego wewnętrznej opowieści o sobie i o świecie.
Joanna Rutkowska
nauczycielka edukacji wczesnoszkolnej, psychoterapeutka, nauczycielka, logopedka i terapeutka SI z terapią behawioralną. Z edukacją związana od 10-ciu lat.
Ponadto zajmuję się wczesnym wspomaganiem Dzieci i młodzieży z autyzmem, zespołem Aspergera oraz zaburzeniami pokrewnymi. Aktywna w organizacji i zarządzaniu oświatą.
Wpłacając na Akademię, pomagasz Dzieciom, które w siebie nie wierzą.
Dajesz im szansę na lepszą przyszłość.
To również Cię zainteresuje:
