17 sierpnia, 2023
Czy dzieci potrzebują dorosłych?
Czy Dzieci
potrzebują dorosłych?
Raport przygotowany przez Akademię
Przyszłości
Czy dzieci potrzebują dorosłych?
Czy dorośli mają duży wpływ na to, jakie jest dziecko? Na to jak postrzega ono siebie, jak podchodzi do wyzwań? Mówiąc o dorosłych nie mamy na myśli tylko rodziców, ale też osoby, które występują w życiu dziecka, takie jak: babcie i dziadkowie, wujkowie i ciocie, nauczyciele, przyjaciele rodziny, osoby partnerskie rodziców, Wolontariusze. Czy dzieci ich potrzebują? Czy ich obserwują, naśladują, słuchają? Kto z nich wpływa na pewność siebie najmłodszych i ich umiejętność posługiwania się emocjami? Poznaj odpowiedzi na te pytania, dzięki raportowi Akademii Przyszłości albo już teraz pomagaj Dziecku, które nie wierzy w siebie i zostań Wolontariuszem Akademii Przyszłości.
1. Ilu dorosłych potrzebuje dziecko w swoim życiu?
Czy drugi człowiek jest nam potrzebny przy pokonywaniu przeszkód? Simone Schnall z University of Plymouth (Wlk. Brytania), wraz z kolegami przeprowadzili badanie w tej sprawie. Udowodnili, że osoba niosąca plecak i stojąca przed pagórkiem, ocenia, że wzniesienie jest mniej strome, jeśli ma obok siebie przyjaciela. Podobnie mniej stromy wydaje się pagórek osobie, która wcześniej myślała o kimś, od kogo często otrzymuje wsparcie. Może to oznaczać, że sama obecność wspierającej osoby w naszym życiu, sprawia, że oceniamy czekające nas wyzwanie jako mniej straszne.
Czy dzieci mają takich ludzi obok? Ciocie, wujkowie, nauczyciele, przybrany rodzic, wolontariusz. Ile osób uczestniczy w wychowywaniu dziecka? Z badania przeprowadzonego przez Akademię Przyszłości w 2023 roku wynika, że:
Kto według Polaków wpływa na to, jakim człowiekiem w przyszłości będzie dziecko?
Rodzice
Nauczyciele
Babcie i dziadkowie
Opiekunowie zajęć dodatkowych, kółek zainteresowań
Osoby spokrewnione, np. wujek, ciocia, itp.
Sąsiedzi
Inne osoby dorosłe
Z badania przeprowadzonego w 2023 roku przez Akademię Przyszłości, wynika, że zdaniem Polek i Polaków ważnymi dorosłymi w życiu dziecka, którzy wpływają na to, jakim człowiekiem w przyszłości będzie dziecko, są przede wszystkim mama i tata (tak wskazało 94% badanych). Jednocześnie twierdzą oni, że wpływ na wychowanie dziecka mają nie tylko rodzice, ale także inni dorośli obecni w jego życiu (76%).
W 2022 roku 84% dorosłych Polaków i Polek wskazało, że kluczową rolę w rozwoju pewności siebie i samooceny mają rodzice. Co pokazuje, że umniejszamy znaczenie osób, nie będących rodzicami w wykształcaniu naszej pewności siebie.
Badani twierdzili, że wiary w siebie można się nauczyć, wyrażali
oni przekonanie, że buduje się ją:
57% – głównie samemu, ale też trochę pod wpływem innych ludzi.
26% – głównie pod wpływem innych ludzi, a też trochę samemu.
2. Nie tylko rodzic
Do kogo Polacy w dzieciństwie najczęściej zwracali się ze swoimi kłopotami, rozterkami?
Rodziców
Rówieśników
Nie zawsze i nie o wszystkich problemach łatwo opowiadać rodzicom, dlatego ważne jest, by dziecko miało w swoim życiu też innych zaufanych dorosłych – z takim stwierdzeniem zgodziło się 64%.
Akademia Przyszłości to ogólnopolski program społeczny, który łączy Dziecko, które nie wierzy w siebie z przypisanym mu Wolontariuszem lub Wolontariuszką. Razem spotykają się budując w dziecku, krok po kroku, świadomość jego potencjału. Co roku Akademia Przyszłości obejmuje opieką ok. 2000 dzieci. Trwa rekrutacja Wolontariuszy_ek Akademii. Życie dziecka odmienia się przez osoby. Zostań Wolontariuszką lub Wolontariuszem Akademii Przyszłości.
Jak wsparcie Wolontariuszy i Wolontariuszek Akademii Przyszłości wpływa na Dzieci?
„Mam więcej śmiałości w kontaktach w klasie i na podwórku. Rozwijałam swoją pasję, taniec a pani wolontariusz bardzo mnie wspierała. Wiem, że chcę tańczyć i być akrobatyczką. Wiem, że mogę osiągnąć swój cel.” – Ula, 10 lat
„Mogę samodzielnie być w nowym miejscu bez rodziców i to nie jest straszne dla mnie teraz. Nie boję się mówić do innych osób.” – Mikołaj, 10 lat
„Wiem, że są osoby, którym na mnie zależy, które poświęcają mi czas i chcą dla mnie jak najlepiej. To daje mi poczucie, że jestem ważna.” – Pola, 8 lat
„Akademię Przyszłości lubię za to, że (wolontariuszka) nie odrzuciła mnie jak inni.” – Michał, 11 lat
„Za to, że mam z kim pogadać na prawdziwe tematy oraz mogę być szczera. Mogę też pokonać swój lęk i poznać nowe osoby.” – Asia, 13 lat
Źródłem wsparcia dziecka mogą być nie tylko osoby, które je wychowują. Dzieci potrzebują kogoś kto nie jest ich rodzicem, ale je wspiera. Tę rolę może pełnić inny dorosły obecny w ich życiu: nauczyciel, przyjaciel rodziny, wujek, babcia itp. Są to osoby, z którymi dziecko może swobodnie porozmawiać bez poczucia zawstydzenia, zagrożenia karą lub bycia ocenionym.
Zaufany dorosły to osoba, która może się z dzieckiem podzielić swoim doświadczeniem, którego może nie posiadać rodzic. Przez to pomaga doświadczyć ludzkiej różnorodności, staje się kolejnym źródłem wiedzy o świecie. Potwierdzają to badania z 2005 roku, przeprowadzone przez Levitta na dzieciach w wieku 10 i 12 lat. Wynika z nich, że dziecko, które otrzymuje emocjonalne i społeczne wsparcie zarówno od rodziców jak i innych dorosłych, w ciągu dwóch lat osiąga wyższy poziom samooceny niż dziecko, które otrzymuje wsparcie tylko od rodziców.
Najbliższa rodzina odgrywa kluczową rolę w procesie socjalizacji pierwotnej, która dotyczy nabywania przez dziecko wzorów postępowania, systemu norm i wartości. Rodzina jako pierwsza ma możliwość nauczyć dziecko rozpoznawania emocji i sposobów radzenia sobie z nimi. W późniejszym etapie, do głosu dochodzą inni znaczący dorośli, którymi stają się np. nauczyciele czy osoby prowadzące dodatkowe zajęcia. Dlatego też, drugą najczęstszą odpowiedzią na pytanie o to, kto wpływa na przyszłość dziecka, są właśnie nauczyciele (81%). Inne spokrewnione osoby, takie jak ciocie, wujkowie (54%) – wskazywani byli rzadziej niż nauczyciele, babcie, dziadkowie (80%) czy opiekunowie kółek zainteresowań (55%). Ważne są przecież nie tylko więzy krwi, ale też częstość kontaktów, która umożliwia dziecku zbudowanie zaufania do dorosłego.
3. Kto opowie dzieciom o emocjach?
Umiejętność rozpoznawania i rozumienia emocji, używanie emocji w myśleniu i działaniu, regulowanie emocji – to cechy, które pozwalają dziecku lepiej zrozumieć siebie, swoje reakcje i skuteczniej budować granice. By móc przekazać te umiejętności dzieciom musimy jednak sami je posiadać. Badania wykazały, że tylko 25% badanych dorosłych Polaków potrafi na wysokim poziomie używać emocji w myśleniu i działaniu. 26% w wysokim stopniu potrafi rozpoznawać emocje.
Wiedzę o emocjach i o tym, jak na nie reagować Polacy najczęściej w dzieciństwie czerpali:
Od rodziców
Od rówieśników
Z książek
Od nauczycieli
Nie uczyło się w dzieciństwie rozpoznawania swoich emocji
Jednocześnie ponad 80% uważa, że nabywanie wiedzy o emocjach w dzieciństwie jest bardzo ważne, i że o edukację w tej kwestii powinni zadbać dorośli.
Dużo dorosłych reguluje emocje w sposób niewłaściwy, tłumiąc uczucia. Część dorosłych Polek i Polaków uznaje, że emocje można jednoznacznie podzielić na dobre i złe – uważa tak 52% osób, zaś niemal co piąta osoba mieszkająca w Polce (18%) nie ma w tej kwestii zdania. Tymczasem nie ma czegoś takiego jak dobre czy złe emocje. Są to po prostu ważne reakcje organizmu. Należy je rozpoznać, zrozumieć, zaakceptować i potrafić wyrażać. Tłumienie emocji uznawanych za “złe” jest więc formą wypierania tego, co czuje organizm. Taki sposób działania może być niestety przekazywany kolejnemu pokoleniu, przez nieświadomych wagi emocji dorosłych.
Dlatego tak ważne jest by dziecko mogło nauczyć się, że emocji nie dzieli się na “dobre” i “złe”. Zaprzyjaźniło się ze swoimi emocjami.
„Więcej rozmawiam o swoich uczuciach. Moje uczucia są dla mnie bardziej istotne.” – Dominika, 12 lat
„Powoli otwieram się na rozmowy o uczuciach, ale jeszcze wiem, że długa droga przede mną. Bo nie lubię o tym rozmawiać.” – Paulina, 11 lat
„Bardziej panuję nad swoimi emocjami, jestem bardziej cierpliwy.” – Adam, 10 lat
„Myślę bardziej o uczuciach innych i bardziej innych rozumiem.” – Oliwia, 13 lat
Konrad, Wolontariusz Akademii Przyszłości
Sebastian (11 lat) rzadko się odzywał, niezależnie od tego jak bardzo się starał na boisku piłki zawsze uderzały obok kosza, a nie wpadały do niego. Czuł wtedy, że coś w nim buzuje, ale nie potrafił tego nazwać, było mu źle. I wtedy pojawił się Konrad, 36-letni Wolontariusz Akademii Przyszłości. Konrad spotyka się z Sebastianem raz w tygodniu, na godzinę. Te spotkania odmieniły życie chłopca.
Z Sebastianem nasz czas wykorzystujemy na poprawę jego słabych stron, czyli celności i koordynacji ruchowej oraz na rozwijaniu jego zainteresowań. Jest bardzo inteligentny i kreatywny. Pracujemy również nad pewnością siebie i emocjami. – opowiada Konrad – Wyzwaniem w pracy z Sebastianem było nauczenie się cierpliwie słuchać i dać mu się wypowiedzieć do końca. Bo jak już coś powie to jest to bardzo przemyślane.
Chłopiec początkowo był bardzo ostrożny w kontakcie z Wolontariuszem. Ale teraz mają świetny kontakt. Zaczął mówić o swoich potrzebach. Nauczył się prosić o pomoc, jeśli z czymś nie daje sobie rady. Poprawił swoją koordynacje ruchową. Zakwalifikował się do międzyszkolnych rozgrywek koszykówki. I bardzo miło mi było, kiedy przyszedł do mnie i poprosił, żebym był z nim w tym ważnym dla niego dniu. – wspomina z uśmiechem Konrad. Konrad rozszerza też perspektywę chłopca: Sebastian jeszcze nigdy nie był za granicą, ale fascynuje go świat, a ja jako osoba, która zwiedziła 1/4 świata, jestem dla niego źródłem ciekawych informacji. – mówi Konrad.
Obecność Wolontariusza w życiu chłopca docenia też Jego opiekunka: – Rodzic otrzymuje wsparcie, powstaje team. - mówi, po czym dodaje – Sebastian cieszy się, że ktoś może mu pomóc w trudnych dla niego zadaniach, (…) spotkania są dla niego ważne.
ŻYCIE DZIECKA
ODMIENIA SIĘ
PRZEZ OSOBY
Dołącz do Wolontariatu w Akademii Przyszłości
i wspieraj Dziecko, które nie wierzy w siebie.
4. Kogo obserwują i naśladują?
Polacy i Polki zapytani (niezależnie od tego czy mają własne potomstwo czy też nie) o to jakie cechy widzieliby najchętniej w dzieciach odpowiadają, że powinny one:
Umieć walczyć o swoje sprawy
Posiadać własne zdanie, nie ulegać innym
Dążyć przede wszystkim do osiągnięcia własnego szczęścia
Postępować moralnie
„Osiągnęłam to, że kiedyś, kiedy miałam 7 lat, to bardzo chciałam grać w piłkę nożną, a dzięki Akademii spróbowałam i się nie martwię, że ktoś się będzie ze mnie śmiał, że dziewczyna kocha piłkę nożną.” – Zosia, 9 lat
„Jestem pewniejszy siebie. Nie boje się powiedzieć nie.” – Jakub, 13 lat
„Mówię to co myślę, nie przejmuje się tak bardzo, jak kiedyś” – Ola, 13 lat
Dzieci są bardzo dokładnymi obserwatorami świata i ludzi. Zwracają uwagę na sukcesy i porażki dorosłych z ich otoczenia.
Badania pokazują, że dzieci nie podchodzą wytrwale do zadania, gdy widzą, że nie wykonał go dorosły. Z kolei, gdy osoba dorosła zakończy zadanie z sukcesem, będzie mówić o znaczeniu wysiłku i pozwoli dziecku dostrzec ciężką pracę prowadzącą do powodzenia, wówczas obserwujące dziecko odczuwa najwyższą motywację do bycia wytrwałym/wytrwałą. Co ciekawe dziecięca motywacja jest niższa, gdy dorosły wykona zadanie, ale nie wspomni o wadze wysiłku i ciężkiej pracy.
Szans na obserwowanie dorosłych jest coraz więcej. Z danych CBOS wynika, że dorośli na przestrzeni lat (2009-2022) coraz więcej czasu spędzają z dziećmi. Dwie piąte osób mających dzieci w adekwatnym do tego wieku (40%) w zasadzie codziennie spędza z dzieckiem czas na zabawie lub spacerowaniu. Dodatkowe 34% znajduje na to czas kilka razy w tygodniu. Jedynie 4% deklaruje, że prawie wcale nie znajduje na to chwili.
5. Z czego da się wyrosnąć?
Każde dziecko żyje w jakimś środowisku, warunki jakie towarzyszą jego wzrastaniu przekładają się na jego dorosłość. Dziecko może doświadczać czynników ryzyka, które utrudniają mu prawidłowy rozwój lub czynników chroniących – działających korzystnie.
Czynniki ryzyka
- niska wiara w siebie
- problem z nawiązywaniem relacji
- ekstremalna potrzeba akceptacji i wsparcia społecznego
- konflikty w rodzinie
- złe wyniki w szkole
- bieda
- przemoc
- odrzucenie
- otoczenie rodzinne wpływające negatywnie.
Czynniki ochraniające
- pozytywny psychologiczny rozwój
- wysoka samoocena
- umiejętność emocjonalnej samoregulacji
- umiejętność rozwiązywania problemów i radzenia sobie z porażką
- jasne oczekiwania rodziny, jeśli chodzi o zachowanie i wartości
- jasna struktura, zasady, granice w rodzinnym życiu, przewidywalność
- obecność mentorów, którzy wspierają rozwój umiejętności i zainteresowań
- fizyczne i psychiczne bezpieczeństwo
- możliwość zaangażowania w działalność szkoły i wspólnoty.
Czynniki ryzyka warto dostrzec w życiu dziecka i starać się im przeciwdziałać, w ten sposób dając dzieciom szansę na okres nastoletni i dorosłość w poczuciu pewności siebie.
Co wnosi w życie dziecka, które nie wierzy w siebie, Wolontariusz z Akademii Przyszłości?
„Nabrałem większej pewności siebie w stosunku do siebie samego, dzięki Akademii wiem, że moje marzenia są osiągalne dla mnie.” – Olek, 14 lat
Zostając Wolontariuszem_ką Akademii Przyszłości, staniesz się ważnym dorosłym w życiu dziecka, które nie wierzy w siebie. Dzięki tobie, w swoich małych sukcesach, nauczy się ono dostrzegać ślad własnego potencjału. Będziesz osobą, która odmieni to, jak dziecko na siebie patrzy. Udowodnisz, że “życie dziecka odmienia się przez osoby”.
Pobierz Raport w formie infografiki
Masz pytania dotyczące wolontariatu w Akademii Przyszłości?
Więcej informacji:
O Akademii Przyszłości
>
Masz pytania dotyczące badania?
Napisz do Nas!
Badanie przeprowadzone dla Stowarzyszenia Wiosna na panelu Ariadna w dniach 28 – 31 lipca 2023 roku. Próba ogólnopolska losowo-kwotowa N=1092 osób od 18 lat wzwyż. Kwoty dobrane wg reprezentacji w populacji dla płci, wieku i wielkości miejscowości zamieszkania. Metoda: CAWI
Pozostałe źródła:
Social Support and the Perception of Geographical Slant PMC3291107
www.maryjaved-117.medium.com/how-adults-influence-childs-behaviour-89db5ce59844
www.forsal.pl/artykuly/1395237,jaki-jest-poziom-inteligencji-emocjonalnej-polakow-i-polskich-menedzerow-badania.html
www.srcd.org/news/study-adults-actions-successes-failures-and-words-affect-young-childrens-persistence
Badanie CBOS “Polacy o wychowaniu dzieci”, Nr 125/2022
www.youth.gov/youth-topics/youth-mental-health/risk-and-protective-factors-youth
