Bullying po polsku: czym jest, jak działa i jak go rozpoznać?
– wyjaśnia psycholożka i wolontariuszka Akademii Przyszłości
Bullying, inaczej przemoc rówieśnicza, to jedno z najpoważniejszych wyzwań współczesnych społeczeństw, które dotyczy coraz większej liczby osób, niezależnie od wieku, płci czy statusu społecznego. W kontekście Dzieci i młodzieży (bullying w szkole) zjawisko to jest szczególnie niebezpieczne, ponieważ wpływa na ich rozwój psychiczny, emocjonalny oraz społeczny, może prowadzić do zaburzeń o podłożu emocjonalnym, a w konsekwencji do problemów z funkcjonowaniem w dorosłym życiu. Celem artykułu jest dokładne zrozumienie tego zjawiska, jego mechanizmów oraz wyjaśnienie, jak rozpoznać bullying.
Spis treści
Bullying – co to znaczy
Bullying – co to? Ten termin odnosi się do powtarzającego się, systematycznego wykorzystywania siły fizycznej lub psychicznej w celu zdominowania i skrzywdzenia rówieśnika lub rówieśniczki. To nie tylko agresja fizyczna, ale także manipulacja, przemoc słowna i społeczna, które mogą doprowadzić do braku poczucia bezpieczeństwa i uderzyć w tożsamość osoby, która doświadcza przemocy. Wspólną cechą bullyingu jest powtarzalność i długotrwałość przemocy, co sprawia, że osoba doświadczająca przemocy znajduje się w sytuacji bez wyjścia, w której nie potrafi poradzić sobie z opresją. Zjawisko bullyingu jest niezwykle złożone, ponieważ dotyczy zarówno osoby doznającej przemocy, jak i sprawcy, a także szerszego kontekstu społecznego, w którym ta przemoc się odbywa (szkoła, rodzina, środowisko rówieśnicze). Wszelkie formy agresji mają charakter nie tylko fizyczny, ale także psychiczny, który pozostawia długotrwały ślad w psychice. Bullying w szkole staje się zjawiskiem coraz bardziej powszechnym, dotykającym uczniów w różnym wieku i wpływającym negatywnie na ich zdrowie psychiczne oraz poczucie bezpieczeństwa.
Rodzaje bullyingu
Bullying można podzielić na kilka podstawowych rodzajów w zależności od jego charakteru i formy, w jakiej jest stosowany:
Bullying fizyczny
Jest to najbardziej widoczna forma przemocy, która może obejmować uderzenia, popychanie, kopanie, szarpanie czy wyrywanie włosów. Tak niestety w wielu miejscach wygląda agresja wśród Dzieci. Odbiorca tej formy bullyingu często doświadcza fizycznego uszczerbku na zdrowiu, ale równie ważne są konsekwencje emocjonalne – obniżenie poczucia własnej wartości, lęk przed agresorem i poczucie osamotnienia.
Bullying werbalny
To przemoc, która polega na używaniu obraźliwych słów, wyzwisk, wyśmiewaniu, naśmiewaniu się z wyglądu, zachowań, statusu społecznego, a także na groźbach i obelgach. Choć nie wywołuje bezpośrednich skutków fizycznych, przemoc werbalna jest bardzo szkodliwa dla psychiki Dziecka. Jest to jedna z form znęcenia się w szkole.
Osoba doświadczająca przemocy zaczyna postrzegać siebie w sposób negatywny, co prowadzi do obniżenia poczucia własnej wartości, lęków oraz może powodować depresję.
Bullying relacyjny (społeczny)
To forma przemocy, w której celem jest wykluczenie jednostki z grupy, manipulowanie jej relacjami międzyludzkimi, szerzenie plotek, oczernianie, tworzenie sytuacji, w których młody człowiek czuje się odrzucony. Jest to trudniejsza do zidentyfikowania forma bullyingu, ponieważ nie wiąże się z fizycznymi obrażeniami, a jej konsekwencje emocjonalne mogą być równie poważne jak w przypadku przemocy fizycznej. Tego rodzaju prześladowanie w szkole często odbywa się po cichu i bywa niezauważane przez dorosłych.
Cyberbullying (cyberprzemoc)
Wraz z rozwojem technologii i powszechnym dostępem do internetu, cyberprzemoc stała się jednym z najgroźniejszych rodzajów bullyingu. Cyberbullying obejmuje przemoc online, czyli prześladowanie za pomocą mediów społecznościowych, wiadomości tekstowych, maili czy innych platform cyfrowych. Celem jest zniszczenie reputacji, wyśmiewanie, szkalowanie oraz zastraszanie.
Jest to forma, która nie zna granic przestrzennych, ponieważ człowiek może być atakowany w dowolnym miejscu i o każdej porze.
Skutki przemocy szkolnej – jak rozpoznać bullying?
Jak rozpoznać bullying? Zrozumienie, że Dziecko lub młody człowiek doświadcza bullingu, jest kluczowe, ponieważ jego skutki mogą mieć długotrwały wpływ na zdrowie psychiczne i emocjonalne. Rozpoznanie bullyingu jest trudne, ponieważ osoby doznające przemocy często nie mówią o swoich doświadczeniach z powodu lęku, wstydu lub poczucia winy. Istnieje jednak wiele objawów, które mogą sugerować, że Dziecko doświadcza przemocy:
- Zmiany w zachowaniu – osoba doświadczająca bullingu może zaczynać unikać określonych miejsc, np. szkoły czy innych przestrzeni, w których dochodzi do przemocy. Może zmieniać swoje nawyki, takie jak jedzenie czy sen, stając się apatyczna lub nadmiernie pobudzona.
- Izolacja społeczna – Dziecko może unikać kontaktów z rówieśnikami, odczuwać niechęć do wspólnych zabaw, spotkań towarzyskich, a także wycofywać się z rodzinnych spotkań. To naturalny mechanizm obronny, który ma na celu ucieczkę przed dręczeniem.
- Problemy emocjonalne – Dziecko może wykazywać objawy lęków, depresji, nadmiernej drażliwości, a także płakać bez wyraźnego powodu. Dzieci często doświadczają wstydu i poczucia beznadziei, które mogą prowadzić do izolacji emocjonalnej.
- Problemy zdrowotne – Ofiary bullyingu często skarżą się na bóle głowy, brzucha, niechęć do wstawania z łóżka, a także na ogólne osłabienie organizmu. Te dolegliwości mogą być wynikiem stresu, jaki przeżywa Dziecko.
- Zaburzenia w zachowaniu – W odpowiedzi na doświadczenie bullyingu Dziecko może reagować agresją, niską tolerancją na frustrację, a także zaburzeniami w relacjach z innymi dziećmi lub dorosłymi. Często pojawiają się także trudności w nauce, które wynikają z niepokoju i braku koncentracji.
Pojawienie się takich symptomów może być sygnałem, że Dziecko potrzebuje wsparcia – jednak kluczowe jest uważne towarzyszenie, rozmowa z Dzieckiem i próba dotarcia do źródła trudności, by móc skutecznie je wspierać.
Podsumowanie – bullying
Bullying, czyli przemoc rówieśnicza, to złożone i niebezpieczne zjawisko, które może przybierać różne formy – od przemocy fizycznej, przez werbalną i relacyjną, aż po cyberprzemoc. Choć często trudny do zauważenia, jego skutki są głębokie i długotrwałe – wpływają na psychikę, poczucie własnej wartości i rozwój emocjonalny Dzieci.
Dlatego tak ważne jest, by rozpoznawać sygnały świadczące o tym, że Dziecko doświadcza przemocy – zmianę zachowania, izolację, problemy emocjonalne czy zdrowotne. Świadomość i szybka reakcja dorosłych mogą stać się pierwszym krokiem do przerwania tego destrukcyjnego procesu i udzielenia realnego wsparcia ofierze.
W drugiej części zostaną zaprezentowane metody wsparcia osób doświadczających przemocy, ze szczególnym uwzględnieniem pracy terapeutycznej.
Joanna Rutkowska
nauczycielka edukacji wczesnoszkolnej, psychoterapeutka, nauczycielka, logopedka i terapeutka SI z terapią behawioralną. Z edukacją związana od 10-ciu lat.
Ponadto zajmuję się wczesnym wspomaganiem Dzieci i młodzieży z autyzmem, zespołem Aspergera oraz zaburzeniami pokrewnymi. Aktywna w organizacji i zarządzaniu oświatą.
To również Cię zainteresuje:
