Jak wspierać Dziecko nadpobudliwe (z nadpobudliwością)
Wielu rodziców, nauczycieli i opiekunów zmaga się z wyzwaniem, jakim jest wychowanie czy praca z Dzieckiem o wysokim poziomie energii i trudnościami w koncentracji. W tym artykule zostaną przedstawione wskazówki co do tego, jak pracować z Dzieckiem z nadpobudliwością oraz jak wspierać Dziecko z nadpobudliwością w wyciszaniu się. Autorką poniższego tekstu na ten temat jest Agata Brzuskniewicz, studentka IV roku psychologii, certyfikowana trenerka umiejętności społecznych (TUS) oraz Wolontariuszka Akademii Przyszłości.
Spis treści
Dziecko nadpobudliwe
Dziecko nadpobudliwe – internetowe wyszukiwarki pełne są zapytań typu: „jak wyciszyć Dziecko nadpobudliwe”, „jak wyciszyć dziecko nerwowe” czy „jak wyciszyć przestymulowane Dziecko”. Takie określenia mogą jednak prowadzić do błędnego myślenia – sprowadzają Dziecko do jednej cechy, pomijając jego wielowymiarową osobowość. Każde Dziecko to nie tylko jego zachowania, ale także emocje, talenty czy potrzeby. Dlatego warto mówić z szacunkiem, używając określeń takich jak „Dziecko z nadpobudliwością” lub „Dziecko przejawiające nadmierną aktywność”, zamiast przypinać etykietę, która może kształtować niesprawiedliwy obraz.
Czym jest nadpobudliwość psychoruchowa u Dziecka?
Główne trzy grupy objawów nadpobudliwości psychoruchowej to zaburzenia uwagi, nadruchliwość oraz impulsywność. Takie tendencje mogą być widoczne już w okresie wczesnego dzieciństwa, jednak diagnoza najczęściej stawiana jest w wieku szkolnym. Wówczas wspomniane objawy w sposób znaczący mogą utrudniać Dziecku funkcjonowanie w środowisku szkolnym.
Oto kilka przykładów zachowań, które mogą zwrócić naszą uwagę:
- bycie w ciągłym ruchu;
- Dziecka jest „wszędzie pełno”;
- nadmierna aktywność rąk i nóg;
- działanie zgodnie z tym, co w danej chwili wpadnie Dziecku do głowy;
- wtrącanie się do rozmów osób trzecich;
- wypowiedzi chaotyczne i nieprzemyślane, z wieloma dygresjami;
- trudności z koncentracją na zadaniu;
- trudności z zapamiętywaniem tego, co ma do zrobienia czy np. co było na lekcji.
Objawy nadpobudliwości psychoruchowej mogą zmniejszać się z wiekiem. Ponadto, mogą zmieniać swoje nasilenie pod wpływem sytuacji. Nadpobudliwość może być szczególnie dokuczliwa, gdy Dziecko doświadcza silnego stresu (np. konflikt w rodzinie, w grupie rówieśniczej). W warunkach, które dają poczucie bezpieczeństwa, trudności mogą ulec złagodzeniu.
Jak pracować z Dzieckiem z nadpobudliwością
W pracy z Dzieckiem z nadpobudliwością warto pamiętać, o kilku kwestiach:
- długie zadania dzielimy na krótsze;
- polecenie do drugiego zadania dajemy dopiero po wykonaniu pierwszego;
- używamy krótkich i zwięzłych komunikatów;
- zwracamy się do Dziecka bezpośrednio, używając jego imienia, patrząc mu w oczy;
- przy pracy dbamy o to, aby w otoczeniu nie było rozpraszaczy;
- stosujemy przerwy od pracy związane z aktywnością ruchową;
- staramy się przewidywać niebezpieczne sytuacje i zapobiegać im (np. chowając ostre przedmioty).
Ćwiczenia wyciszające dla Dziecka z nadpobudliwością (a nie: Ćwiczenia wyciszające dla Dzieci nadpobudliwych (pamiętajmy, słowa mają ogromną wagę!)
Podczas spotkania w ramach Akademii Przyszłości, ale również w pracy z Dzieckiem w domu czy szkole, możemy zaproponować również wyciszające aktywności. Należy jednak pamiętać, że nie możemy oczekiwać od Podopiecznych mierzących się z nadpobudliwością, żeby przesiedzieli spokojnie całe zajęcia. Nasze spotkanie powinno być dostosowane do możliwości Dziecka i uwzględniać również aktywność ruchową.
Ćwiczenia wyciszające dla Dziecka z nadpobudliwością
Zabawy sensoryczne
Jeśli zastanawiasz się, jak wesprzeć Dziecko w wyciszaniu się, pomyśl o zaopatrzeniu się w zabawki sensoryczne. Co ważne, nie musimy inwestować w profesjonalne materiały terapeutyczne. W wielu przypadkach możemy użyć rzeczy, które mamy w domu czy w szkole i wykonać takie zabawki własnoręcznie.
Przykłady wyciszających zabaw sensorycznych dla Dziecka
- Gniotki – umieszczamy mąkę lub ryż w baloniku, który starannie zawiązujemy;
- Butelka sensoryczna – napełniamy butelkę wodą lub olejem, dodajemy barwnik, brokat i ozdoby oraz zamykamy butelkę, zabezpieczając ją przed otwarciem np. za pomocą kleju na gorąco. Dziecko poruszając butelką, może obserwować ruch elementów, które umieściliśmy w środku. Można również mocno potrząsnąć butelką, a potem obserwować, jak elementy powoli przestają się przemieszczać;
- Mata sensoryczna – do kartonu przyklejamy materiały o różnych fakturach (np. folia bąbelkowa, filc, gąbka). Dziecko może dotykać i opisywać, co czuje.
- Pudełko sensoryczne – do pudełka lub miski wsypujemy coś sypkiego np. ryż, wiórki kokosowe, kaszę. Co więcej, w środku możemy ukryć „skarby” (małe elementy), które Dziecko będzie miało za zadanie znaleźć;
- Ugniatanie ciastoliny lub piasku kinetycznego;
- Zanurzanie rączek w misce z kulkami żelowymi;
- Rysowanie palcem w rozsypanej na stole mące lub piasku.
Aktywności twórcze
Kolejnym pomysłem na to, jak wyciszyć Dziecko z nadpobudliwością są zajęcia oparte na twórczości. Sztuka może być narzędziem do wyrażania emocji, radzenia sobie ze stresem i nadpobudliwością oraz do rozwijania umiejętności społecznych.
Możemy, przykładowo, malować za pomocą palców lub odciskać całe dłonie. Dobrym pomysłem będzie również odciskanie na papierze różnych struktur zamoczonych w farbie. Świetnie sprawdzi się tu folia bąbelkowa, gąbka, liście czy wata.
Na zajęciach możemy również spróbować kolorowanek. Dla Dzieci starszych mogą sprawdzić się tzw. mandale.
Relaksacja z projektorem i spokojną muzyką
Relaksacje mogą stanowić dobre ćwiczenia dla Dzieci z nadpobudliwością. Jako Wolontariusze i Wolontariuszki Akademii Przyszłości możemy zrobić z tego coś w rodzaju wspólnego rytuału i ustalić, że na każdym spotkaniu, przez ostatnie kilka minut będziemy się relaksować. Warto zadbać o to, aby taki odpoczynek był dla Dziecka atrakcyjny. W tym celu świetnie sprawdzi się projektor wyświetlający np. gwiazdy na suficie. Możemy zasłonić okna oraz rozłożyć Dziecku kocyk, na którym będzie mogło się położyć, by obserwować wyświetlany obraz. Takiemu relaksowi może towarzyszyć spokojna muzyka czy dźwięki natury.
Bajki relaksacyjne
Innym sposobem na to, jak wyciszyć Dziecko przestymulowane, są bajki relaksacyjne. Zadaniem takich bajek jest uspokojenie Dziecka za pomocą wizualizacji. Zgodnie z dr Molicką, zajmującą się bajkoterapią, bohater opowieści powinien przeżywać realne sytuacje, które polegają na obserwowaniu i doświadczaniu wszystkimi zmysłami miejsca, gdzie odpoczywa.
Należy tu pamiętać o kilku kwestiach:
- Przed rozpoczęciem czytania wprowadzamy Dziecko w stan rozluźnienia;
- Osoba czytająca również powinna emanować spokojem (odpowiednie tempo mówienia, ton głosu itd.);
- Dobieramy opowieści do indywidualnych możliwości Dziecka.
Podsumowanie
Praca z Dzieckiem z nadpobudliwością to proces, który wymaga cierpliwości, zaangażowania i dostosowania metod do jego indywidualnych potrzeb. Powinniśmy pamiętać, że każde Dziecko jest inne, dlatego warto eksperymentować z różnymi strategiami, aby znaleźć te, które działają najlepiej. Przykłady metod, które można zastosować, gdy zastanawiamy się, jak wyciszyć Dziecko z nadpobudliwością, to zabawy sensoryczne, aktywności twórcze, relaksacje (np. z użyciem projektora, spokojnej muzyki) czy opowiadanie bajek relaksacyjnych. Należy przy tym pamiętać, aby nie oczekiwać od Dziecka spokojnego siedzenia przez całe spotkanie. Zajęcia powinny być dostosowane do potrzeb Dziecka, a więc uwzględniać również jego potrzebę aktywności ruchowej.
Nadpobudliwość psychoruchowa – jak pracować z Dzieckiem z ADHD?
Literatura:
Hetmańczyk-Bajer, H., Krzywoń, D. (2013). Wykorzystanie relaksacji i ruchu w pracy z dziećmi. Zeszyty Naukowe Wyższej Szkoły Humanitas. Pedagogika, (8), 45-54.
Januszewska, E., Januszewski, A. (2017). Nadpobudliwość psychoruchowa — kryteria diagnostyczne, przebieg i trudności na różnych etapach rozwoju. Rocznik Filozoficzny Ignatianum, 22(2), 28-51.
Molicka, M. (2002). Bajkoterapia. O lękach dzieci i nowej metodzie terapii, Media Rodzina.
Skibska, J. (2013). Dziecko z nadpobudliwością psychoruchową i deficytem uwagi – najważniejsze problemy oraz sposoby postępowania. W E. Ogrodzka-Mazur, U. Szuścik & J. Oleksy (Red.), Edukacja małego dziecka (T. 4, Konteksty rozwojowe i wychowawcze, s. 144–165). Oficyna Wydawnicza IMPULS.
Agata Brzuskniewicz – autorka, Wolontariuszka Akademii
studentka IV roku psychologii, certyfikowana trenerka umiejętności społecznych (TUS) oraz wolontariuszka Akademii Przyszłości. Doświadczenie zdobyła podczas praktyk pod okiem specjalistów w Wojewódzkim Szpitalu Zespolonym im. L. Rydygiera na Oddziale Dziennym Psychiatrycznym dla Dzieci i Młodzieży. W pracy z drugim człowiekiem kieruje się tworzeniem bezpiecznej przestrzeni, w której każdy może swobodnie wyrażać swoje uczucia i myśli, zrozumieć je oraz nauczyć się skutecznych strategii radzenia sobie z trudnościami.
To również Cię zainteresuje:
