Depresja u Dzieci i Młodzieży – Jak rozpoznać objawy i pomóc?
Każdy z nas miewa gorsze dni… Życie nie zawsze jest proste – każdy czasem doświadcza smutku, frustracji czy przygnębienia. Nie ma na świecie nikogo, kto nie doświadczyłby w swoim życiu chwilowego zawahania, niepokoju czy smutku. Jest to zupełnie naturalne. Dzieci i młodzież również doświadczają takich chwil. Mimo, iż czasem wydaje nam się, że „przecież są Dziećmi, jakie mogą mieć problemy…”, nawet nie zdajemy sobie sprawy, jakie trudności każdego dnia stawia przed nimi życie. Ich problemy wcale nie są mniej istotne niż te w „dorosłym świecie”.
Zatrzymajmy się na chwilę i zastanówmy, jak ważna była dla nas akceptacja koleżanek i kolegów w szkole, pierwsza miłość czy wydarzenia towarzyskie.
Kiedy obniżony nastrój trwa długo, a jego skutki są coraz bardziej widoczne w codziennym funkcjonowaniu, warto się zastanowić: czy to coś więcej? Jeśli kiedykolwiek pojawiła się myśl, że być może Dziecko potrzebuje pomocy specjalisty – nie czekaj! Im szybciej zareagujesz, tym większa szansa na skuteczne wsparcie.
Wspieraj Dzieci,
które w siebie nie wierzą.
Pomagaj z Akademią Przyszłości.
Depresja dziecięca – czym jest i jakie są jej objawy?
Depresja u Dzieci i Młodzieży należy do zaburzeń nastroju. Choroba ta może mieć różny przebieg: od epizodów o łagodnym, umiarkowanym lub ciężkim nasileniu przerywanych okresami dobrego samopoczucia do przewlekłego, nieprzerwanego nasilenia objawów. W zależności od nasilenia – objawy mogą być subtelne i łatwo pomylić je z trudniejszym okresem dojrzewania czy stresem szkolnym. Zastanawiasz się, jakie są objawy depresji u Dzieci? Niepokojące sygnały to m.in.:
- Długotrwały smutek i przygnębienie – Dziecko wydaje się apatyczne, brakuje mu energii.
- Wycofanie społeczne – unika kontaktów z rówieśnikami i rodziną.
- Problemy ze snem i apetytem – trudności w zasypianiu, częste budzenie się lub nadmierna senność, utrata lub zwiększenie apetytu.
- Spadek zainteresowań – Dziecko traci radość z aktywności, które wcześniej sprawiały mu przyjemność.
- Drażliwość i wybuchy złości – zamiast smutku może pojawić się nadmierna irytacja.
- Problemy z koncentracją – trudności w nauce, brak motywacji do wykonywania codziennych obowiązków.
- Niskie poczucie własnej wartości – Dziecko czuje się gorsze od innych, ma negatywne myśli o sobie.
- Samouszkodzenia lub myśli samobójcze – w skrajnych przypadkach może dochodzić do samookaleczeń lub prób odebrania sobie życia.
Warto pamiętać, że aby mówić o depresji, objawy muszą utrzymywać się przez co najmniej dwa tygodnie i wyraźnie wpływać na funkcjonowanie Dziecka. Natomiast diagnozę warto zostawić specjaliście.
Przyczyny depresji u nastolatków
Nie ma jednej przyczyny depresji. Może być ona efektem czynników biologicznych, genetycznych, środowiskowych oraz psychologicznych. Do najczęstszych należą:
- Problemy rodzinne – rozwód rodziców, konflikty w domu, utrata bliskiej osoby.
- Presja szkolna – wysokie wymagania, porażki edukacyjne.
- Problemy społeczne – brak akceptacji w grupie rówieśniczej, samotność.
- Przemoc i zaniedbanie – doświadczenie przemocy fizycznej, emocjonalnej lub seksualnej.
- Choroby przewlekłe – Dzieci zmagające się z długotrwałymi problemami zdrowotnymi są bardziej narażone na depresję.
Depresja dziecięca – badania
Z badań Biura Rzecznika Praw Dziecka wynika, że wiele Dzieci i nastolatków nie postrzega swojego życia jako pełnego radości.
- 6 na 10 Dzieci i młodzieży deklaruje, że ich życie jest radosne.
- Wśród najstarszych badanych (uczniów 2 klasy szkoły ponadpodstawowej) odsetek ten spada do 45%.
- 20% nastolatków w tej grupie wiekowej twierdzi, że odczuwa radość rzadko lub wcale.
- Smutek i samotność towarzyszą co szóstemu uczniowi szkoły ponadpodstawowej, a 24% młodzieży odczuwa złe samopoczucie odbierające chęci do działania.
- Wśród najmłodszych Dzieci (2 klasa szkoły podstawowej) poczucie samotności i smutku jest znacznie rzadsze – deklaruje je 6% badanych.
- Na pytanie: „Jak często w ostatnim tygodniu byłeś zadowolony z tego, jaki jesteś?” coraz większy odsetek starszej młodzieży odpowiada „nigdy” lub „rzadko”.
- 9% drugoklasistów ze szkoły podstawowej nie jest z siebie zadowolonych, natomiast wśród licealistów i uczniów techników odsetek ten rośnie do 33%.
- Dziewczęta znacznie częściej poddają się autokrytyce – w szkołach ponadpodstawowych dotyczy to 39% uczennic.
- Osoby z rodzin o niższym statusie materialnym mają bardziej negatywny obraz siebie.
(Biuro Rzecznika Praw Dziecka, Badanie jakości życia dzieci i młodzieży w Polsce, Warszawa 2023.)
Dane te potwierdzają wyniki badania PISA, przeprowadzonego wśród 15-latków z 25 krajów Unii Europejskiej:
- 71% Dzieci w Europie ocenia swoje życie jako satysfakcjonujące (samoocena powyżej 5 na 10).
- W Polsce ten odsetek wynosi jedynie 64%, co plasuje nasz kraj na przedostatnim miejscu w Europie.
(Raport UNICEF, The State of Children in the European Union– addressing the needs and rights of the EU’s youngest generation, 2024, s. 22)
Więcej na temat trudnościami, z jakimi mierzą się uczniowie polskich szkół podstawowych i w jaki sposób te trudności są opiekowane w ich otoczeniu – przeczytasz tu: Z jakimi problemami mierzą się uczniowie szkół podstawowych?
Jak rozpoznać depresję u Dziecka i jak pomóc?
Pierwszym krokiem jest uważna obserwacja. Jeśli zauważysz niepokojące objawy, zacznij rozmowę – ale zamiast pytać „Wszystko w porządku?”, co może być zbyt bezpośrednie, spróbuj: „Czy wydarzyło się dzisiaj coś, co sprawiło Ci trudność?”. To daje Dziecku przestrzeń do podzielenia się swoimi przeżyciami. Warto też być otwartym na świat młodego człowieka. Podchodźmy do niego z otwartością i ciekawością. Pokażmy, że to czym się interesuje jest dla nas ważne, nawet jeżeli nie zawsze to rozumiemy.
Jeśli podejrzewasz depresję, nie czekaj, aż problem się pogłębi. Kiedy objawy utrzymują się przez dłuższy czas, konieczna jest konsultacja ze specjalistą – psychologiem, psychoterapeutą lub psychiatrą.
Depresja u Dzieci – gdzie szukać pomocy?
Nie zostawiaj Dziecka samego z problemem! Pomoc jest dostępna – zarówno prywatnie, jak i w ramach bezpłatnych ośrodków referencyjnych I poziomu (Ośrodki lub zespoły środowiskowej opieki psychologicznej i psychoterapeutycznej dla dzieci i młodzieży), gdzie można skorzystać z diagnozy i wsparcia psychologicznego bez skierowania. Wsparcie możesz także znaleźć w szkole np. u psychologa szkolnego. On również pokieruje Cię, gdzie warto się zgłosić.
Telefony pomocowe dla Dzieci i Młodzieży
- Telefon Zaufania dla Dzieci i Młodzieży – 116 111 (czynny całą dobę, anonimowy i bezpłatny),
- Telefon dla Rodziców i Nauczycieli w sprawie Bezpieczeństwa Dzieci – 800 100 100,
- Telefon Kryzysowy dla Osób w Kryzysie Emocjonalnym – 116 123,
- Centrum Wsparcia dla Osób w Stanie Kryzysu Psychicznego – 800 70 2222.
Każde Dziecko zasługuje na wsparcie i zrozumienie. Nie ignoruj sygnałów alarmowych. Jeśli masz wątpliwości – skonsultuj się ze specjalistą jak najszybciej. Wczesna reakcja może uratować zdrowie, a nawet życie!
Weronika Zarzycka – autorka
– psycholożka szkolna, certyfikowana trenerka umiejętności społecznych i specjalistka ds. budowania relacji z Wolontariuszami w Akademii Przyszłości, gdzie tworzy materiały pomocnicze wspierające pracę z Dziećmi oraz dba o skuteczną komunikację pomiędzy zespołem a Wolontariuszami i Wolontariuszkami. Doświadczenie zdobywała m.in. w Klinice Transplantacji Szpiku, Onkologii i Hematologii Dziecięcej „Przylądek Nadziei” oraz w Poradni Psychologiczno-Pedagogicznej. Pasjonuje się pracą z Dziećmi i Młodzieżą, a jej zawodowym celem jest psychoterapia Dzieci i Młodzieży w nurcie poznawczo-behawioralnym oraz psychoonkologia dziecięca. Ukończyła liczne szkolenia, m.in. z terapii zaburzeń lękowych u Dzieci, nowych, ryzykownych zachowań Dzieci i Młodzieży czy pracy z Dziećmi doświadczającymi napięć emocjonalnych. W swojej pracy skupia się na wspieraniu Dzieci w budowaniu odporności psychicznej oraz tworzeniu bezpiecznej, pełnej otwartości przestrzeni do rozwoju.
Wspieraj Dzieci,
które w siebie nie wierzą.
Pomagaj z Akademią Przyszłości.
To również Cię zainteresuje:
